Başvuruya konu ihaleye ilişkin kendilerinin vermiş oldukları aşırı düşük teklif açıklamalarında, açıklanması istenilen analizlerde yer alan 10.160.1026 mazot (motorin) girdisi için Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan ve 2023 yılı rayiç fiyatı olan 21,97 TL’nin kullanıldığı, ancak idarece Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.14’üncü maddesinde yer alan açıklama uyarınca, analiz girdisini rayiç bedel kullanarak aşırı düşük teklif açıklamasında bulunduğu gerekçesiyle aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedildiği; Kamu İhale Genel Tebliği maddelerine göre Çevre ve Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenerek 2023 yılı için geçerli rayiçleri kullanarak 10.160.1026 mazot (motorin) girdisi için 21,97 TL fiyatın kullanılmasının mevzuata uygun olduğu, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.14’üncü maddesinde belirtilen belgeleri sunmalarına gerek bulunmadığı, ayrıca 23.05.2023 tarihli EPDK tarafından, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda motorin fiyatının 19,34500 litre/TL (KDV dahil) olarak yayınlandığı, Kamu İhale Kurulu kararları incelendiğinde, lt/kg dönüşümünde katsayının 0,820-0,845 arasında alınması gerekliliği dikkate alınarak hesaplamalar yapıldığında; yoğunluk 0,845 kabul edildiğinde 19,34500/1,18/0,845*0,9=17,46113 TL/kg ve yoğunluk 0,820 kabul edilirse de 19,34500/1,18/0,820*0,9=17,99349 TL/kg değerlerine ulaşılacağı, bu iki değer birlikte değerlendirildiğinde aşırı düşük savunmalarında kullandıkları 21,97 TL/kg tutarın altında bir fiyat çıkacağı, dolayısıyla EPDK tarafından yayımlanan fiyatlar esas alınarak hesaplanacak fiyattan daha yüksek bir fiyat ile aşırı düşük teklif savunma hesaplanmalarının kendileri tarafından yapıldığı, ancak idarece EPDK tarafından yayımlanmış fiyatların kullanılmaması sebep gösterilerek aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedilmesinin 4734 sayılı Kanun’a ve Kamu İhale Genel Tebliği’ne aykırı olduğu,

Ayrıca İhale üzerinde bırakılan Ayka Global Enerji A.Ş.-Kaizen Orman Ürünleri İnş. Demir Çelik A.Ş. İş Ortaklığının analiz girdileri için yapmış oldukları aşırı düşük teklif açıklamalarının Kamu ihale Genel Tebliği’nin 45’inci maddesine aykırı olması nedeniyle reddedilmesi gerektiği, şöyle ki;

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.14’üncü maddesi uyarınca, aşırı düşük teklif açıklaması sunan isteklinin motorin girdisi fiyatını tevsik amacıyla açıklanan rayiç fiyatı ya da EPDK tarafından yayımlanan İstanbul İli Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan fiyatların kullanılması gerektiği, ancak ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından motorin girdisinin fiyatını tevsik amacıyla bu iki seçenek dışında olan üçüncü kişilerden fiyat teklifi almak suretiyle açıklamada bulunmuş olması nedeniyle aşırı düşük teklif açıklamasının reddedilmesi gerektiği, diğer taraftan söz konusu girdi için istekli tarafından motorin girdisi için öngörmüş olduğu birim fiyatın, ihale ilan ile ihale tarihi arasındaki EPDK tarafından yayımlanan (ihale tarihi hariç) birim fiyatların altında olması nedeniyle de teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği, ayrıca motorin girdisinin birim fiyatlarının EPDK tarafından litre olarak yayımlanmış olmasına rağmen analizlerde söz konusu girdinin biriminin kg olarak belirlendiği, buna göre litre birim fiyatının kg’a dönüştürülmesi aşamasında motorinin yoğunluk katsayısının 0,820-0,845 kg/lt aralığında olduğu dikkate alındığında iş ortaklığı tarafından motorin birim fiyatlarının litreden kg’a dönüştürürken 0,820-0,845 aralığında bir katsayının esas alınarak hesaplama yapılması gerekirken ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından 0,850 katsayısı veya bu değerlerin aralığının dışında bir katsayı kullanılarak birim fiyat belirlenmiş olduğu,

Açıklama istenilen iş kalemleri içerisinde yer alan 606.01, 10.120.1012, 10.120.1061, 10.120.1001, 10.120.1094 poz numaralı iş makineleri için aşırı düşük teklif açıklaması sunan istekli tarafından iş makinelerinin edinim değeri üzerinden açıklamada bulunduğu, ancak Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.17’nci maddesinin (b) bendinde amortisman süresi dolmamış olan makine ve teçhizat için öngörülecek birim fiyatın söz konusu makinenin, amortisman maliyeti katsayısı dışında kalan maliyet katsayıları (yedek parça, tamir- bakim, sermaye faizi-sigorta, nakil-montaj-demontaj) ile açıklamada bulunabileceği, bu tutarın anılan Tebliğ maddesinin (a) bendinde yer alan hesaplama ile elde edilecek tutarın altında olmayacağı, ancak anılan istekli tarafından bahsedilen iş makineleri için öngörülen birim fiyatının makinenin 2023 yılı rayiç fiyatının amortisman maliyeti katsayısı dışında kalan tutarının altında olması gerekmesine rağmen istekli tarafından sunulan analizlerde iş makinelerinin edinim (fatura) değerleri üzerinden hesaplama yapıldığı, yapılan hesaplama ile anılan Tebliğ maddesinde belirtilen hesaplama yöntemi ile elde edilen birim fiyatın ve tutarın altında olduğu,

Söz konusu açıklama istenilen analiz girdileri için üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri ekinde sunulan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 Tutanaklarının fatura bilgileri tablosunda beyan edilen faturalarının döneminin, ihale tarihinden önceki ya da bir önceki geçici vergi döneminde olması gerektiği (yani 2022 yılının 4. geçici vergi dönemi olan 10, 11, 12 aylarına veya 2023 yılını 1. geçici vergi dönemi olan 1, 2, 3 aylarından birisine ait olması gerektiği), ancak beyan edilen faturaların bu dönemler dışında olduğu,

Söz konusu analiz girdileri için üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri tutanağı ekinde yer alan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanaklarının fatura bilgileri tablosunda beyan edilen faturaların geçici vergi dönemleri ile aynı tutanağın 3 no’lu tablosu olan mükellefin tespit yapılan geçici vergi beyanname dönemine ait yasal defter tasdik bilgileri bölümünde yazılan geçici vergi döneminin birbiriyle uyumlu olmadığı,

Fiyat teklifleri üzerinde Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.1’inci maddesinde yer alan SMMM tarafından yazılması gereken beyanda fiyat teklifinin dayanağı olan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanağında tarih ve sayınının yazılmadığı, yazılan tarih ve sayının da tutanak üzerinde yazan tarih ve sayı ile örtüşmediği,

Fiyat tekliflerinin ve dayanağı olan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanaklarının SMMM tarafından onaylanarak özel kaşe ve TÜRMOB kaşesi tatbik edilerek düzenlenmesi gerektiği, fiyat tekliflerinin ve tutanaklarının SM(Serbest Muhasebeci) tarafından kaşelenmiş olması ve tutanakların üzerinde serbest meslek mensubuna ait imzaların bulunmadığı,

Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri ile ilgili olarak fiyat teklifi dayanağı olan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanaklarının fatura bilgileri tablosunda beyan edilen faturaların sahte olduğu, faturaların münhasır olarak el ile yazılarak sonradan iptal edilmiş olması nedeniyle faturaların Gelir İdaresi Başkanlığının https://ebelge.gib.gov.tr/earsivsorguIa.html adresinden teyit edilmesi, teyidin yapılamaması halinde fiyat teklifi veren mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesinde söz konusu faturaların BA formu ile beyan edilip gerekliliğinin ortaya konulması gerektiği,

Fiyat teklifleri ve dayanağı olan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanakları ekinde fiyat teklifini veren vergi mükellefinin Mükellefe Ait Temsile Yetkili Olunduğunu Gösterir Ticaret Sicil Tasdiknamesi veya Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin aslı ya da onaylı sureti ile tutanağı imzalayanın noter tasdikli imza beyannamesi ile tutanağı düzenleyen SMMM’ye ait faaliyet belgesinin de tutanak ile birlikte sunulması gerektiği, söz konusu tutanaklarda dipnot olarak belirtilmesine rağmen sunulmamış olması nedeniyle aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedilmesi gerektiği, ayrıca fiyat teklifinde ve eki olan EK-O.5, EK-O.6 ve EK-O.7 tutanaklarında vergi mükellefi adına imzası bulunan kişilerin yetkili olmadıkları, yetkili olduklarını tevsik edici bir belgenin de aşırı düşük teklif açıklaması ekinde sunulmamış olması nedeniyle anılan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği; fiyat teklifleri ve tutanak eklerinde sunulan fiyat teklifini veren vergi mükellefinin imza beyannamelerindeki imzalar ile fiyat teklifi ve tutanaklardaki imzaların birbiriyle aynı olmaması, sunulan belgelerin sahte olarak tanzim edilmiş olması, yine aynı şekilde fiyat teklifi ve tutanaklarda yer alan SMMM imzası ile SMMM’ye ait faaliyet belgesinde, SMMM’ye ait imzaların aynı olmaması dolayısıyla düzenlenen fiyat teklifi ve tutanaklardaki imzaların yetkili olmayan kişiler tarafından imzalanmış olması nedeniyle belgelerin geçerliliğinin kabul edilemeyeceği,

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.1’inci maddesi uyarınca, üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin dayanağı olan Maliyet/Satış Tutarı Tespit Tutanaklarında beyan edilen miktarların açıklanması istenilen iş kalemindeki miktarın 1/20’sinden az olmamak üzere fiyat teklifinin ilgisine göre alış ya da satışının olması gerekmesine rağmen söz konusu tutanaklarda beyan edilen miktarların fiyat teklifi alınan imalat miktarının 1/20’sinin altında olması nedeniyle aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedilmesi gerektiği iddialarına yer verilmiştir.

...

Yukarıda yer verilen Kamu İhale Genel Tebliği açıklamalarından, aşırı düşük teklif sorgulaması öngörülen ihalelerde yaklaşık maliyetin hesaplanması sırasında her bir iş kalemi/grubunun yaklaşık maliyete oranının tespit edilmesi gerektiği, yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemleri/grupları tutarlarının büyükten küçüğe sıralandığı ve oranlarının kümülatif toplamının da gösterildiği “sıralı iş kalemleri/grupları listesi” ile iş kalemleri/gruplarına ait ayrıntılı analizler ve analiz girdilerinin tutarları itibarıyla küçükten büyüğe sıralanmış halini gösteren “sıralı analiz girdileri tablosu”nun hazırlanarak yaklaşık maliyet hesap cetveli kapsamında ihale onay belgesine eklenmesi gerektiği, ihale komisyonunca “sıralı iş kalemleri/grupları listesi”ne göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80 oranına kadar olan iş kalemleri/grupları ile kümülatif toplama eklendiğinde % 80 oranının aşılmasına neden olan iş kalemi/grubunun sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemleri/grupları olarak belirlenmesi gerektiği ve bunların dışında kalan iş kalemleri/grupları için ise sorgulama yapılmaması gerektiği,

Ayrıca “sıralı analiz girdileri listesi” kullanılarak tutarı kâr ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu tutarın altında olan analiz girdilerinin tespit edilmesi, yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemi/grubu analizlerindeki analiz girdilerinden, tutarı kâr ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve altında olanlar için isteklilerden açıklama yapılmasının istenilmemesi gerektiği, ayrıca tutarı, kâr ve genel gider hariç analiz toplamının %3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kâr ve genel gider hariç analiz toplamının % 15’ini aşması durumunda; en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisinin belirlenmesi, tutarı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama istenilmemesi, aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi/grubunun analizinde yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilerek analiz toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılması, herhangi bir analizdeki oranı % 3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilmesi, özel iş kalemleri ile paçal iş kalemleri için bu iş kalemlerinde bulunan analiz girdileri ve miktarlarının gösterildiği analiz formatlarının isteklilere verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

İdare tarafından 09.06.2023 tarihinde EKAP üzerinden gönderilen aşırı düşük teklif açıklaması talep yazısı ve ekleri incelendiğinde, ihale konusu iş kapsamında 8 adet iş kaleminin açıklanmasını istenildiği, bu 8 adet iş kaleminin analizlerine yer verildiği, her bir analiz içerisinde yer alan analiz girdilerinin karşılarına “istenilecek” veya “istenilmeyecek” ifadesine yer verildiği, ayrıca açıklama istenilen iş kalemleri listesi ile açıklama istenilmeyen iş kalemleri listesine yer verilmediği, bahse konu analizlerde yer alan 10.120.1001 poz numaralı ve “Ekskavatör ve dragline tipi makinalar 100 - 139 HP (1Yd3)” adlı, “Binder Nakli (G: 1, Mesafe: 50 KM, A: 1, F = A x K x (0.0007 x M+0.01) x G)” adlı ve 10.120.1061 poz numaralı ve “Damperli kamyon (120 HP gücünde, 7 ton kapasiteli)” adlı analiz girdileri bazı analizlerde açıklama istenilecek analiz girdisi olarak belirtilmişken bazı analizlerde ise açıklama istenilmeyecek analiz girdisi olarak belirlendiği tespit edilmiştir. Örneğin, 10.120.1061 poz numaralı ve “Damperli kamyon (120 HP gücünde, 7 ton kapasiteli)” adlı analiz girdisi 10.BÖL-BAKIM poz numaralı iş kaleminde açıklama istenilmeyecek analiz girdisi olarak belirtilmesine rağmen 10.BÖL-SERİM poz numaralı iş kaleminde açıklama istenilecek analiz girdisi olarak belirtilmiştir.

İstekliler tarafından yapılan açıklamalarda da bazı istekliler tarafından yukarıda yer verilen örnekteki 10.120.1061 poz numaralı ve “Damperli kamyon (120 HP gücünde, 7 ton kapasiteli)” adlı analiz girdisi için (10.BÖL-BAKIM ve 10.BÖL-SERİM)  mevzuata uygun bir fiyatla açıklama yapıldığı, ancak bazı istekliler tarafından ise aynı analiz girdisi için 0,01 TL’lik fiyat ile açıklama yapıldığı görülmüştür.

Yapılan inceleme neticesinde, kamu ihale mevzuatı gereğince aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi/grubunun analizinde yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilerek analiz toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılması gerektiği ve herhangi bir analizdeki oranı % 3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilmesi gerektiği, ancak idare tarafından hazırlanan aşırı düşük teklif açıklaması talep yazısı ve eklerinde bazı analiz girdilerinin farklı iş kalemleri içerisinde hem açıklama istenilmeyecek olarak hem de açıklama istenilecek olarak belirtilmiş olmasının mevzuata aykırı olduğu, bu durumun isteklileri aşırı düşük teklif açıklamalarını hazırlama aşamasında tereddüde düşüreceği gibi inceleme ve değerlendirmenin de sağlıklı yapılmasına engel olacağı, bu itibarla teklifi sınır değerin altında kalan geçerli teklif sahibi isteklilerden mevzuata uygun olarak yeniden aşırı düşük teklif açıklaması talep edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

(Kamu İhale Kurulunun 23.08.2023 tarih ve 2023/UY.I-1145 nolu kararı)