... Belediyesi meclis üyeleri arasından görevlendirilen başkan yardımcısına mevzuata aykırı olarak sosyal denge tazminatı ödenmesi suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;

375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15 inci maddesinde;

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükmü yer almaktadır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde;

“Bu Kanun, Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin yürütmekle görevli oldukları kamu hizmetlerinin görüldüğü genel, katma ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı kuruluşlarda kamu iktisadî teşebbüslerinde, özel kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle ya da bunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan banka ve teşekküller ile bunlara bağlı kuruluşlarda ve diğer kamu kurum veya kuruluşlarında işçi statüsü dışında çalışan kamu görevlileri hakkında uygulanır.”

“Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde ise;

“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

…” ifadesi yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde, belediyelerde belediye meclis kararı ile sosyal denge tazminatı ödenmesine karar verilmesi halinde ödenecek bu tazminatın miktarı toplu sözleşmede belirtilen tavan tutarı geçmemek üzere belediye başkanı ile o belediyede en çok üyeye sahip sendika temsilcileri arasında yapılacak sözleşme ile belirlenmelidir.

Diğer taraftan, mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere; sosyal denge tazminatı ödemesi belediye ve bağlı kuruluşlarının kadro ve pozisyonlarında görev yapan kamu görevlilerine ödenebilecektir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda istihdam şekilleri; memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler olarak ele alınmış ve memurların kadroya, sözleşmeli personelin ise pozisyona bağlı olarak çalıştırılabileceği ifade edilmiştir. Dolayısıyla, mevzuat hükümlerinde geçen kadro ve pozisyonlarda istihdam edilen kamu görevlilerinden sırasıyla memurlar ve sözleşmeli personel anlaşılmaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49’uncu maddesinde ise belediye başkanının zorunlu gördüğü takdirde belediye meclis üyeleri arasından başkan yardımcısı görevlendirebileceği ve bunlara başkan ödeneğinin 2/3’ünü geçmemek üzere belediye meclisi tarafından belirlenecek tutarda ödenek verileceği belirtilmiştir. Ayrıca bu şekilde görevlendirmenin memuriyete geçiş, sözleşme veya işçi statüsünde çalışma dâhil herhangi bir hak teşkil etmeyeceği belirtilmiştir.

Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere, belediyelerde imza altına alınacak sözleşmeler doğrultusunda ödenecek sosyal denge tazminatı ödemeleri belediyelerin kadro ve pozisyonlarında görevli memurlar ile sözleşmeli personele yapılabilecektir. Belediye meclis üyeleri arasından seçilen başkan yardımcılarının ise söz konusu ödemelerden faydalandırılması mevzuata uyarlı gözükmemektedir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda istihdam şekillerinin memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler olacağı belirtilmiş olup, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49’uncu maddesinde de belediye başkanı tarafından meclis üyeleri arasından başkan yardımcılığı için yapılan görevlendirmenin ilgililer açısından memuriyete geçiş, sözleşmeli veya işçi statüsünde çalışma dahil herhangi bir hak teşkil etmeyeceği açıkça hüküm altına alınmıştır. 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 15'inci maddesinde, “kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine” sosyal denge tazminatı ödenebileceği belirtilmiş olup, meclis üyeleri arasından görevlendirilen başkan yardımcılarının Belediyede memur veya sözleşmeli personel olarak istihdam edilmediği açık ve nettir. Dolayısıyla, pozisyon kelimesinden hareketle meclis üyeleri arasından başkan yardımcılığı görevine getirilen başkan yardımcılarına sosyal denge tazminatı ödenmesi mümkün görülmemekte olup, pozisyon tabirinden kamuda işçi dışında çalışan tüm görevlileri kapsayacağı yorumu ile söz konusu ödemenin başkan yardımcılarına da yapılabileceğini ileri sürmek mevzuata uygun düşmemektedir.

Ancak, Belediye ile yetkili sendika BEM-BİR-SEN arasında 31.12.2019 tarihinde akdedilen sözleşme uyarınca meclis üyeleri arasından seçilen …’na aylık 2.500 TL tutarında sosyal denge tazminatı ödendiği görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanun’un “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde, Kamu Zararı; “Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır” şeklinde tanımlanmış ve “Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması” hususu da kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriterler arasında sayılmıştır. Yine Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6’ncı maddesinde de söz konusu husus kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriter olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda, belediye meclis üyeleri arasından seçilen başkan yardımcısına yapılan sosyal denge tazminatı ödemeleri mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesinde;

“Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” denilmiş, 31’nci maddesi ikinci fıkrasında da “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur.” hükmü yer almıştır.

Aynı Kanun’unun “Giderin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’ üncü maddesinde ise;

“Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. (Değişik son cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.

Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.

Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükmünü içermektedir.

Ayrıca, 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı ile 5018 sayılı Kanun çerçevesinde sorumlu tutulacak görevli ve yetkililer belirlenmiş, söz konusu Karar’la harcama yetkililerinin; harcama talimatlarının ve bu talimatlara konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelik ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına, gerçekleştirme görevlilerinin ise, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına karar verilmiştir.

Bu hükümlere göre, yukarıda açıklanan kamu zararından; sosyal denge tazminatı sözleşmesini mevzuata uyarlı olmayan bu haliyle imzalayan Belediye Başkanı ile sosyal denge tazminatı ödemelerine ilişkin ödeme emirlerinde imzası bulunan Harcama Yetkilisi ile Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.

Bu itibarla, Belediye meclis üyeleri arasından görevlendirilen başkan yardımcısı …’na 2020 yılında yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 30.000,00 TL kamu zararının;

Üst Yönetici (Belediye Başkanı) Harcama Yetkilisive Gerçekleştirme Görevlisine

müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine,

(Sayıştay 7.Dairesinin 13.06.2022 tarih ve 526 sayılı kararı)