GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

İlamda tazmin hükmü; … Bölge Müdürlüğü tarafından … Odasına ait taşınmazın 4734 sayılı Kanunun 22/e maddesine göre satın alınması işleminde, binada bulunan kullanılmış demirbaşlar ile … tarafından yapılması taahhüt edilen ve yapılmayan tadilatlar için ödeme yapılması neticesinde toplam … TL kamu zararına sebep olunduğu gerekçesiyle verilmiştir.

… Bölge Müdürlüğü tarafından … Odası'na (…) ait taşınmazın, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/e maddesine göre ... tarihinde hizmet binası olarak satın alındığı ve kıymet takdir raporunda arazi, arsa inşaat ve bina için toplam … TL değer saptandığı ayrıca “diğer özellikler” adı altında … TL olmak üzere toplam … TL ödeme yapıldığı görülmüştür.

Söz konusu binanın alımının dayanağı olarak gösterilen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” başlıklı 22/e maddesinde “idarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması" düzenlenmiştir. Taşınmazın alımına ilişkin belgeler incelendiğinde ise; ... tarihli … Odası, … Odası ve … Belediyesinden katılan görevlilerden oluşan 3 kişilik komisyonun hazırladığı “Ekspertiz Raporu" ile;

1. Arazi veya arsa … TL

2. İnşaat ve Bina … TL

3. Diğer Özellikler … TL

TOPLAM … TL gayrimenkul fiyat değerlendirmesi yapıldığı,

Ancak “3. Diğer Özellikler” başlığı altında belirtilen … TL’nin hangi kalemlerden oluştuğu ve içeriği konusunda herhangi bir açıklayıcı belge ve bilgi bulunmadığı görülmüştür.

… Bölge Müdürlüğü ile …, binanın satışı için anlaştıktan sonra, taşınmazın satış şartlarını düzenleyen ... tarihinde taraflar arasında imzalanan Satış ve Teslim Protokolünde; satış ve tapu devrini müteakip …’ nun, … tarafından Protokol ekinde belirtilen ve 13 kalemden oluşan tamir ve tadilatları yapacağı, binanın mütemmim cüzü olan malzeme, makine, teçhizat, mobilya vb. demirbaşları …’e belge karşılığı teslim edeceği, bu işler ve teslimler için …’in …’ya hiçbir bedel ödemeyeceği, bağış belgesi karşılığında …’dan devralacağı düzenlenmiştir.

Protokol ekinde yer alan ve 13 kalemden oluşan genel talepler şunlardır.

• Gerekli duvar tadilatları krokide belirtildiği gibi yapılacak

• Yıpranmış zeminler laminant veya seramik fayans ile değiştirilecek

• Tüm duvar ve tavanla boyanacak

• Katlarda mevcut bölmeler ihtiyaca göre artıtılacak

• Her çalışma ofisinde ihtiyaç kadar bir adet dörtlü çalışma grubu veya bir adet tekli masa atılacak

• İnternet bağlantılarının güç kaynağından desteklenebilmesi için kablolama elden geçirilecek

• Her ofiste kişi sayısı kadar ofis boyunda evrak ve elbise dolabı olacak

• Kliması olmayan kat ve odalara klima düşünülecek

• Büyük toplantı salonunun masaları kaldırılıp koltuk kapasitesi artırılacak

• Güncel istatistiklerin sürekli yayınlanması için binaya enlemesine 10-15 metre uzunluğunda, 1 metre yüksekliğinde kayan yazı sistemi takılacak

• Mutfakta yemek pişirilmesi ve servisi için gerekli araç ve gereçler olacak(mutfak tezgahı, fırınlı ocak, soğutucu gibi...)

• Yemekhanede 20-25 tane dörder kişilik masa ve sandalye olacak

Yukarıda açıklanan Protokole göre; taşınırlar için bedel ödenmeyeceği ve bağış belgesiyle devredileceğinin öngörüldüğü, Ekspertiz Raporunda belirtilen “Diğer Özellikler” kaleminin, protokolde belirtilen ve alış fiyatı içinde ödemesi yapılan protokol ekinde bulunan “Genel Talepler” başlıklı …’dan yapılması istenen 13 adet tadilat/teslimat için yapılacak ödeme olduğu görülmektedir.

Yapılan incelemede; söz konusu binanın satın alındığı tarihten itibaren bugüne kadar kullanılmadığı, protokolde belirtilen ve alış fiyatı içinde ödemesi yapılan protokol ekinde bulunan “Genel Talepler” başlıklı yapılması istenen 13 adet tadilatın da yapılmadığı ancak buna karşılık olarak belirlenen … TL’lik tutarın peşinen ödendiği, öte yandan bağış karşılığı bedelsiz olarak teslim alınan demirbaşların da bugüne kadar kullanılmadığı ve şu an içinde atıl vaziyette kullanılamaz durumda olduğu anlaşılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde; “h) Kamu gideri: Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, meli ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri … ifade eder.”

Aynı Kanunun “Kamu zararı” başlıklı 71’inci maddesinde; “Kamu zararı, kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.

Kamu zararının belirlenmesinde;

(...)

b) Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması,

(...)

Esas alınır." Denilmektedir.

Yukarıda belirtilen hükümlere göre bir mal alınmadan veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması mümkün değildir. Dolayısıyla bahsi geçen protokol ekinde belirtilen 13 kalem tadilat/teslimat yapılmadan bunlara karşılık olarak belirlenen … TL’nin ödenmesi kamu zararı oluşturmaktadır. Kaldı ki, söz konusu alım 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” başlıklı 22/e maddesine göre yapılmıştır ve bu maddeye göre sadece taşınmaz mal alımı yapılabilir. Binaya sonradan yaptırılacak tadilatlar ve malzeme teslimleri için bu madde kapsamında ödeme yapılması da mümkün değildir.

Ayrıca, Kamu ihale genel tebliğinin 22.1.1.4. bendinde “Diğer taraftan 22 nci maddeye göre ihtiyaçların karşılanmasında onay belgesi düzenlenmesi, onayı takiben ihale yetkilisince görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılması ve buna ilişkin belgelerin dayanakları ile birlikte onay belgesine eklenmesi zorunludur. İdarelerce gerekli görülmesi halinde, fiyat araştırmaları, ilgili İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yaklaşık maliyetin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller çerçevesinde yapılabilir." Denilmektedir. Yapılan incelemeden ve harcama yetkilisinin duruşma esnasındaki beyanından da, söz konusu alımda piyasa fiyat araştırması yapılması için ihale yetkilisince bir görevlendirme yapılmadığı, alımın bu yönüyle de usulsüz olduğu değerlendirilmiştir.

Öte yandan, gerçekleştirme görevlisi söz konusu işlemde sorumluluğunun olmadığını iddia etmişse de; 14.06.2007 tarihli 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul kararında, “...

5018 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca ödeme emri belgesi, harcama yetkilisi tarafından belirlenen bir görevli tarafından düzenlenecektir.

Ödeme emri belgesi tek başına mali bir işlem sayılmamakla birlikte taahhüt ve tahakkuk aşamalarından sonra ödeme aşamasına geçilmesine esas teşkil etmektedir.

31.12.2005 tarihli ve 26040 sayılı 3. mükerrer Resmî Gazete ’de yayımlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 12 ve 13’üncü maddelerinde ödeme emri belgesi düzenleme görevi, ön mali kontrol kapsamında ele alınmakta ve “kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür ” şerhi çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Aynı esaslarda belirtildiği üzere, harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirecek, ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yapacaklardır. Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisinin yaptığı işlemler nedeniyle sorumluluk üstlenmesi tabiidir.

Ayrıca, harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılarak her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanıp uygulanacak, mali işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol edeceklerdir. Bu bağlamda ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yaparak, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür’’ şerhi düşüp imzalayacaklardır. Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen görevli, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan da sorumludur...” denilmektedir.

Ayrıca, taşınmazın satın alınmasında ödemenin gerçekleştirilmesinin yapıldığı ... tarih ve … sayılı ödeme emri belgesi ve ekleri incelendiğinde, taşınmazın 4734 sayılı Kanunun 22/e maddesi kapsamında alınmasına yönelik ve Şube Müdürü … tarafından imzalanmış olan “Yukarıda belirtilen malın ve hizmetin alınması için ihaleye çıkılması hususunu olurlarınıza arz ederim” içerikli onay belgesi ... tarihli iken, taşınmaza ait gayrimenkul fiyat değerlendirmesi konulu ekspertiz raporunun ... tarihli, taşınmaza ait satış ve teslim protokolünün ... tarihli olduğu görülmektedir. Bu onay belgesinin “olur” kısmının Bölge Müdürü … tarafından ... tarihinde imzalanmış olduğu da görülmektedir.

5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararında açıklandığı üzere ve giderin gerçekleştirilmesiyle ilgili ödeme emri belgesi ve eklerinin incelenmesinde görüldüğü üzere, mevzuata uygun olmayan söz konusu ödemenin yapılmasında harcama yetkilisiyle birlikte gerçekleştirme görevlisi de sorumludur.

Ayrıca, duruşma sırasında sorumlu … tarafından Kurul Başkanlığına sunulan … 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin ... karar sayılı ilamı, … Bölge Adliye Mahkemesinin ... karar sayılı ilamı ve … tarafından …’a hitaben hazırlanmış olan … Bakanlığı tarafından yapılan temyiz başvuruş üzerine konunun Yargıtay’da inceleme aşamasında olduğunu belirten ... tarih ve ... sayılı yazı Kurul Başkanlığı tarafından incelenmesi neticesinde, ... karar sayılı Bölge Adliye Mahkemesi ilamının sorumlunun Daire aşamasındaki savunmasının ekinde zaten yer almakta olduğu, ... karar sayılı Asliye Hukuk Mahkemesi kararı hakkında ise ... karar sayılı Bölge Adliye Mahkemesi ilamında bilgi verilmiş olduğu görülmüştür.

Bu itibarla; … tarafından yapılması taahhüt edilen ve bugüne kadar yapılmayan tadilatlar için peşinen ödeme yapılması sonucu oluşan toplam … TL kamu zararının Harcama Yetkilisi … (…) ve Gerçekleştirme Görevlisi … (idari ve Mali İşler Şube Müdürü)’a müştereken ve müteselsilen ödettirilmesi, ve değer tespitinde bulunan komisyon üyelerinin sorumlulukları dahil olmak üzere konunun incelenmesi ve gerekiyorsa soruşturulmasını teminen konunun …’in bağlı olduğu … Bakanlığına yazılması yönündeki 253 sayılı İlam hükmünün TASDİKİNE, (...Daire Başkanı … ile Üyeler …, … ve …’ın aşağıda yer alan karşı oy gerekçelerine karşı) oyçokluğuyla,

Karar verildiği 05.02.2020 tarih ve 47188 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

(Sayıştay Temyiz Kurulunun  5.2.2020 tarih ve 47188 sayılı kararı)