I - KONU

İller Bankası Anonim Şirketi Altyapı Uygulama Dairesi Başkanlığı’nın 06/04/2021 tarih ve E.13220 sayılı yazısı ve eklerinden özetle; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre 05/10/2017 tarihinde ihale edilerek, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre 26/12/2017 tarihinde birim fiyat sözleşmeye bağlanan “Edirne (Merkez) Atıksu Arıtma Tesisi İnşaatı” işinde, proje değişikliği yapıldığı ve teklif cetvelinde yer alan “EDR-AAT4: T107 Proses Havuzları” ile “EDR-AAT8: T109 Çökeltme Havuzları”  iş kalemlerinin bünyesinde bulunan beton ve demir miktarlarının arttığı belirtilerek, bu iş kalemleri ile ilgili yeni birim fiyat tespiti yapılıp yapılamayacağı hususunda yüklenici ile idare arasında anlaşmazlık oluştuğu anlaşılmakta olup, belirtilen anlaşmazlığın karara bağlanmasıdır.

II - İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

Konu, gönderilen bilgi ve belgeler ile ilgili mevzuatları çerçevesinde Kurulumuzca inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulmuş olup, anlaşmazlık konularına ilişkin tarafların görüş ve değerlendirmeleri aşağıda belirtildiği şekildedir.

Yüklenicinin görüş ve talebi;

Yüklenicinin 02/04/2021 tarihli dilekçesinden özetle; moment ve kesitlerinin yetersiz olduğu idarece de tespit edilen havalandırma ve çökeltme havuzlarının statik hesaplarının yeniden yapıldığı, projelerinin hazırlandığı ve idare tarafından onaylandığı, bu durumda proje kapsamında kullanılacak olan beton ve demir miktarında artış meydana geldiği, dolayısıyla proje değişikliği sonucu ortaya çıkan beton ve demir imalatı miktarlarındaki artışın iş artışı olarak ödenmesi gerektiği,

İdaresinin görüş ve değerlendirmesi;

Teklif cetvelinde yer alan “EDR-AAT4: T107 Proses Havuzları” ile “EDR-AAT8: T109 Çökeltme Havuzları” iş kalemlerinin birim fiyat tariflerinde "İdarece verilen projesine göre “…………. Havuzları” inşası için gerekli her türlü malzeme ve teçhizatın iş başında her türlü taşıma dâhil temini, projesine göre gerekli her çeşit inşaat imalatının; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı Birim Fiyat Tarifleri Kitabı ile İller Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü Birim Fiyat Tarifleri Kitabı’nda yer alan tariflerine uygun olarak yapılması, zorunlu olarak proje tadilatı yapılmasının gerekmesi halinde, yapılacak proje tadilatından dolayı gereken her türlü ilave imalatın yapılması…”nın birim fiyata dâhil olduğu, dolayısı ile beton ve demir imalatı miktarlarındaki artışlara ait herhangi bir ödemenin yapılmaması gerektiği,

Yönündedir.

Tarafların görüş ve talebi bu şekilde belirtildikten sonra talep konusu ile sınırlı olmak üzere inceleme ve değerlendirmeye geçilmiştir.

İşe ait sözleşme kapsamında yaptırılacak olan havalandırma ve çökeltme havuzlarının yüzme tahkiklerinin yapılmadığı, mesnet ve kesitlerinin yetersiz olduğunun yüklenici tarafından tespit edildiği, bu havuzlara ait statik hesapların yer altı su seviyesi dikkate alınarak yeniden yapıldığı, projelerin bu bağlamda yeniden hazırlandığı ve idaresi tarafından onaylandığı, onaylanan projelerde kullanılacak beton ve demir miktarlarında önceki projeye göre artış meydana geldiği ve anlaşmazlığın bu imalatlardaki artışın ödenmesi hususunda olduğu görülmektedir.

İşe ait sözleşmenin, “Sözleşmenin türü ve bedeli” başlıklı 6 ncı maddesinde;

“6.1. Bu Sözleşme, birim fiyat sözleşme olup, ihale dokümanında yer alan ön ve kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak, İdarece hazırlanmış birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için yüklenici tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan tutarların toplamı olan ....................................  bedel üzerinden akdedilmiştir.

6.2. Yapılan işlerin bedellerinin ödenmesinde, birim fiyat teklif cetvelinde yüklenicinin teklif ettiği ve sözleşme bedelinin tespitinde kullanılan birim fiyatlar ile varsa sonradan tespit edilen yeni birim fiyatlar esas alınır.” hükümleri bulunmaktadır.

Bu hükümlere göre istekliler tekliflerini, kesin projeye/projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemi için teklif ettiği birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan toplam bedel üzerinden verdikleri, yapılan işlerin bedellerinin ödenmesinde, birim fiyat teklif cetvelinde yüklenicinin teklif ettiği birim fiyatların ve sonradan tespit edilen yeni birim fiyatların esas alınacağı hususu açıktır.

Ayrıca, “Sözleşmenin ekleri” başlıklı 8 inci maddesinde;

8.1.” Sözleşme, ekindeki ihale dokümanı ve diğer belgelerle bir bütündür, İdareyi ve Yükleniciyi bağlar. Ancak, Sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır.

8.2.İhale dokümanını oluşturan belgeler

8.2.1. İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması aşağıdaki gibidir.

1- Yapım İşleri Genel Şartnamesi

2- İdari Şartname,

3- Sözleşme Tasarısı,

4- Birim Fiyat Tarifleri ve cetveli,

5- Mahal Listesi,

6- Özel Teknik Şartname,

7- Genel Teknik Şartname,

8- Ön / Kesin Projeler,

9- Açıklamalar (varsa),

10- Diğer Ekler.” hükümleri yer almaktadır.

İhale dokümanlarını teşkil eden belgeler ile bunlar arasındaki öncelik sıralamasının belirtildiği, bu sıralamada Yapım İşleri Genel Şartnamesinin birim fiyat tariflerinden öncelikli olduğu, birim fiyat tariflerinin YİGŞ’ne aykırılık teşkil edemeyeceği, sözleşmesi gereği YİGŞ ile birim fiyat tarifleri arasında bir çelişki olması halinde, YİGŞ’nin dikkate alınması gerektiği ve bu durumda YİGŞ’ne göre işlem yapılması durumunun ortaya çıktığı, aynı kuralın sırasıyla diğer belgeler için de geçerli olduğu, bu kurala göre her bir belgenin altında sayılanların üstteki belgelere aykırılık taşımayacağı, taşıması halinde üstteki belgelerin hüküm icra edeceği hususu açıktır.

Teklif cetvelinde yer alan “EDR-AAT4: T107 Proses Havuzları” birim fiyat tarifinin;

“İdarece verilen projesine göre T107 Proses Havuzları inşası için gerekli her türlü malzeme ve teçhizatın iş başında her türlü taşıma dâhil temini, projesine göre gerekli her çeşit inşaat imalatının; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı Birim Fiyat Tarifleri Kitabı ile İller Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü Birim Fiyat Tarifleri Kitabı’nda yer alan tariflerine uygun olarak yapılması, zorunlu olarak proje tadilatı yapılmasının gerekmesi halinde, yapılacak proje tadilatından dolayı gereken her türlü ilave imalatın yapılması, 14.160040~45 pozlarına uygun temel kazısı ve projesinde belirtildiği şekilde 15.140/İB-6e pozuna uygun kırma taş temel dolgusunun yapılması, Y.16.050/13 pozuna uygun C16/20 basınç dayanım sınıfında beton dökülmesi, Y.21.001/03-04 pozlarına uygun düz ve eğri kalıp yapılması, iş ve kalıp iskelelerinin yapılması, sökülmesi, betonarme demirinin projesine göre hazırlanarak yerine konulması, projesine göre sızdırmazlık, genleşme, daralma derzlerinin yapılması, Y.16.050/06 pozuna uygun C30/37 basınç dayanım sınıfında beton/betonarme betonunun dökülmesi, sıkıştırılması, priz süresince sulanması, betona geçirimsizlik için katkı maddesi katılması, idarece gerek görülmesi halinde istenilen miktarda beton numunesi alınarak laboratuvar deneylerinin yapılması, lama ve profil demirlerden projesindeki demir imalatların yapılması, projesine uygun havalandırma tertibatının yapılması, demir yüzeylere korozyona karşı iki kat boya yapılması,

Emniyet giderleri, gerekli olan her türlü malzeme ve zayiatı, projesine göre gerekli her türlü inşaat, imalat ve taşıma giderleri, her türlü işçilik, araç, gereç, makine, teçhizat ve atölye giderleri, her türlü yatay ve düşey taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri, her türlü müşkülat zammı ile yüklenici karı ve genel giderler dâhil (mekanik ekipmanlar ve elektrik tesisatı hariç),

K.D.V. Hariç T107 Proses Havuzları inşaatının yapılmasıdır.

Ölçü: Projesine göre fiilen yapılan ve idarece uygun görülen T107 Proses Havuzu adedidir.

Ödeme şekli: Yapının idarece verilen projelerine göre:

A) Betonarme imalatlardan temel imalatının tamamlanmasını müteakip ünite toplam teklif bedelinin %25’i ödenir.

B) Diğer betonarme imalatların fiilen tamamlanmasını müteakip ünite toplam teklif bedelinin %55’i ödenir.

C) Tüm demir işleri ve boya işleri tamamlanarak yapının kullanıma hazır hale gelmesini müteakip ünite toplam teklif bedelinin %20’si ödenir.

Not: 1) Bu birim fiyat kapsamında tüm işlerin projesine göre tamamlanması için gerekli işlemler, imalat ve inşaat işlerinin dâhil olduğu kabul edilecektir.” ile

“EDR-AAT8: T109 Çökeltme Havuzları” birim fiyat tarifinin:

“İdarece verilen projesine göre T109 Çökeltme Havuzları inşası için gerekli her türlü malzeme ve teçhizatın iş başında her türlü taşıma dâhil temini, projesine göre gerekli her çeşit inşaat imalatının; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı Birim Fiyat Tarifleri Kitabı ile İller Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü Birim Fiyat Tarifleri Kitabı’nda yer alan tariflerine uygun olarak yapılması, zorunlu olarak proje tadilatı yapılmasının gerekmesi halinde, yapılacak proje tadilatından dolayı gereken her türlü ilave imalatın yapılması, 14.160040~46 pozlarına uygun temel kazısı ve projesinde belirtildiği şekilde 15.140/İB-6e pozuna uygun kırma taş temel dolgusunun yapılması, Y.16.050/13 pozuna uygun C16/20 basınç dayanım sınıfında beton dökülmesi, Y.21.001/03-04 pozlarına uygun düz ve eğri kalıp yapılması, iş ve kalıp iskelelerinin yapılması, sökülmesi, betonarme demirinin projesine göre hazırlanarak yerine konulması, projesine göre sızdırmazlık, genleşme, daralma derzlerinin yapılması, Y.16.050/06 pozuna uygun C30/37 basınç dayanım sınıfında beton/betonarme betonunun dökülmesi, sıkıştırılması, priz süresince sulanması, betona geçirimsizlik için katkı maddesi katılması, idarece gerek görülmesi halinde istenilen miktarda beton numunesi alınarak laboratuvar deneylerinin yapılması, lama ve profil demirlerden projesindeki demir imalatların yapılması, projesine uygun havalandırma tertibatının yapılması, demir yüzeylere korozyona karşı iki kat boya yapılması,

Emniyet giderleri, gerekli olan her türlü malzeme ve zayiatı, projesine göre gerekli her türlü inşaat, imalat ve taşıma giderleri, her türlü işçilik, araç, gereç, makine, teçhizat ve atölye giderleri, her türlü yatay ve düşey taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri, her türlü müşkülat zammı ile yüklenici karı ve genel giderler dâhil (mekanik ekipmanlar ve elektrik tesisatı hariç),

K.D.V. Hariç T109 Çökeltme Havuzları inşaatının yapılmasıdır.

Ölçü: Projesine göre fiilen yapılan ve idarece uygun görülen T109 Çökeltme Havuzları adedidir.

Ödeme şekli: Yapının idarece verilen projelerine göre:

A) Betonarme imalatlardan temel imalatının tamamlanmasını müteakip ünite toplam teklif bedelinin %25’i ödenir.

B) Diğer betonarme imalatların fiilen tamamlanmasını müteakip ünite toplam teklif bedelinin %55’i ödenir.

C) Tüm demir işleri ve boya işleri tamamlanarak yapının kullanıma hazır hale gelmesini müteakip ünite toplam teklif bedelinin %20’si ödenir.

Not: 1) Bu birim fiyat kapsamında tüm işlerin projesine göre tamamlanması için gerekli işlemler, imalat ve inşaat işlerinin dâhil olduğu kabul edilecektir.” şeklinde yapıldığı,

Birim fiyat teklif cetvelinin;

4 sıra nolu satırında yer alan EDR-AAT4: T107 Proses Havuzlarının 2 adet,

8 sıra nolu satırında yer alan EDR-AAT8: T109 Çökeltme Havuzlarının 1 adet olarak yer aldığı,

Görülmektedir.

İşe ait sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ)’nin “Projelerin Uygulanması” başlıklı 12 nci maddesinde;

“ (4) İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje vb. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. Yüklenici, işlerin devamı sırasında gerekli görülecek bu değişikliklere uygun olarak işe devam etmek zorundadır. Proje değişiklikleri, ilk projeye göre hazırlanmış malzemenin terk edilmesini veya değiştirilmesini veya başka yerde kullanılmasını gerektirirse, bu yüzden doğacak fazla işçilik ve giderleri idare yükleniciye öder. Proje değişiklikleri işin süresini etkileyecek nitelikte ise yüklenicinin bu husustaki süre talebi de idare tarafından dikkate alınır.”  hükmü ile 21 inci madde hükümlerine göre, birim fiyat sözleşmeye bağlanan yapım işinde; idare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje vb. teknik belgelerde değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak gerekli değişiklikleri yapmaya yetkili bulunmaktadır.

Bu itibarla; ihale aşamasında öngörülmemekle birlikte proje değişikliği ve bu değişikliğe bağlı olarak bir iş artışı/eksilişini zorunlu kılan durumların ortaya çıkması halinde, proje değişikliğinden kaynaklanan muhtemel iş artışı/eksilişinin,

-Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

-İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik ve ekonomik olarak mümkün olmaması,

Şartlarıyla, YİGŞ’nin 21 inci maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, sözleşmesi eki YİGŞ’nin 12 nci maddesinde ön görülen kayıt ve şartlara dayalı olarak proje değişikliği yapılması halinde, bu değişikliğin bir iş artışını zorunlu kılması durumunda, YİGŞ’nin 21 inci maddelerinin hükmü gereği, iş artışına tekabül eden imalatların bedelinin ödenmesi, iş eksilişine tekabül eden bedelin ise kesilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Diğer taraftan, idaresince, ihale dokümanı ile sözleşmede yapılan düzenlemelerin, YİGŞ ile diğer düzenleyici mevzuata aykırı olmamak veya sonuçlarını ortadan kaldırmamak üzere, işin özelliğine göre yapılabileceği, ancak birim fiyat tariflerinde yer verilen “…zorunlu olarak proje tadilatı yapılmasının gerekmesi halinde, yapılacak proje tadilatından dolayı gereken her türlü ilave imalatın yapılması...” ifadesinin proje değişikliği sonucu ortaya çıkan imalat artış/eksilişlerinin birim fiyata dâhil olduğu değerlendirilmesinin, sözleşmenin 8 inci maddesine göre ihale dokümanları arasında daha öncelikli olan YİGŞ’nin “Projelerin Uygulanması” başlıklı 12 nci maddesinin 4 üncü fıkrası hükmünü ortadan kaldıramayacağının da idaresince bilinmesi gerekmektedir.

...

İhale dokümanı kesin projelerinde belirlenen T107 Proses ve T109 Çökeltme Havuzlarının yeni tahkike göre yeniden hazırlanan projelerinin karşılaştırılması sonucu EDR-AAT4: T107 Proses Havuzları” ile “EDR-AAT8: T109 Çökeltme Havuzları iş kalemlerini oluşturan girdilerden olan beton ve demir imalatı miktarlarında meydana gelen artışın belirlenmesi gerektiği, belirlenen artışa ait imalatlar için YİGŞ’nin 22 nci maddesinde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yeni birim fiyatların tespit edilmesi gerektiği,

...

Değerlendirilmektedir.

(Yüksek Fen Kurulunun 28/05/2021 tarih ve 2021/116 sayılı kararı)