32 sayılı ilamın 3. maddesiyle, ...’ye anahtar teslim götürü bedel sözleşme ile ihale edilen “… Yapım” işinde; iş artışı kapsamında tekli soğuk su musluğu takılması imalatının yeni fiyatının piyasa fiyatından yüksek tespit edilerek ödeme yapıldığı gerekçesiyle … TL’nin tazminine ilişkin hüküm tesis edilmiştir.

Öncelikli olarak, ilama esas yargı raporu ve eki hakediş belgelerinden; iş artışına konu olan imalat kalemlerinde yeni birim fiyatların, İdarece teklif alınan üç firmanın proforma faturaları üzerindeki teklif fiyatların ortalamasının alınması ve tek taraflı irade beyanıyla (yalnızca işin başındaki teknik personelin imzasıyla) oluşturulan bu fiyatın geçerli olacağının kabul edilmesi suretiyle belirlenmiş olduğu anlaşılmaktadır.

Bu yönüyle, dilekçiler dilekçelerinde her ne kadar iş kalemleri için piyasa araştırması yapıldığını ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı'nın 05.09.2006 tarih ve 2006/055 sayılı Kararı doğrultusunda yapılabilirlik şartları da dikkate alınarak yeni birim fiyat tespitinde yükleniciyle müştereken anlaşma sağlanması yoluyla fiyat belirlendiğini ifade etmekte iseler de; taraflarca anlaşmaya varılarak yapılan bir birim fiyat tespitinden söz etmek mümkün değildir.

Bunun yanı sıra, İdarece yeni birim fiyat tespitinde kullanılan yöntemin (üç firmadan alınan birim fiyatların ortalamasının yeni birim fiyat olarak kabul edilmesi) Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesinin 3’üncü fıkrasının ç) bendinde belirtilen “ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri” kapsamında değerlendirildiği anlaşılmakta olup bahsi geçen faturaların ortalamasıyla oluşturulan yeni birim fiyatın ticaret ve sanayi odasınca onaylandığına ilişkin herhangi bir bilgi veya belge de mevcut bulunmamaktadır.

Bu yönüyle de, ticaret ve sanayi odasınca gerçekleştirilen tasdik işlemi, uygulanan rayicin yer ve zaman itibariyle gerçek piyasa değerini yansıttığı hususunu belgeleyen bir işlem ve aynı zamanda belirlenen rayicin yeni birim fiyata dayanak teşkil etmesi açısından geçerlilik şartı olduğundan, onaylanmamış rayiçlere istinaden oluşturulan yeni birim fiyatları hukuken geçerli saymak mümkün değildir.

Diğer taraftan, yeni birim fiyatın Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesinin işaret ettiği şekilde belirlenmediğine yönelik bu açıklamalara karşın, tazmin hükmü; “İdarece yüklenici firmalardan istenmiş olan proforma faturaların ortalamasının değil de faturalardan en düşük olanının yeni birim fiyat olarak esas alınması gerektiği” şeklindeki bir yoruma dayandırılmakta ise de; ne yürürlükteki ihale yasası ne de ikincil mevzuatlarında İdarenin yeni birim fiyat tespitinde kullandığı yöntemi sınırlayıcı herhangi bir husus bulunmamaktadır. Diğer bir deyişle, yasal mevzuatımız teklif fiyatlardan en düşüğünün seçilmesini zorunlu kılmamakta, ticaret ve sanayi odası onayı alınmış olmak kaydıyla İdare ve yükleniciye anlaşmaya varmış olmaları suretiyle yeni birim fiyat tespitinde irade serbestisi tanımaktadır.

Özetle, İdare tarafından yeni birim fiyat tespitinde uygulanan yöntem konusunda yasal yönden bir sakınca bulunmamasına rağmen yeni birim fiyatın taraflarca beraber tespit edilmemiş ve ticaret ve sanayi odasınca tasdik edilmemiş olması yukarıda belirtilen Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesi hükümleriyle bağdaşmamaktadır.

Son olarak, İlamda yüklenici firmanın soğuk su musluğu takılması imalatını yaptırmış olduğu taşeron firmaya ödenen bedel (KDV hariç … TL olan muslukların, % 10 montaj ve % 25 yüklenici karı dahil KDV hariç … TL) üzerinden yapılması gerektiği (diğer bir ifadeyle, aslında bu değer üzerinden yapıldığı) şeklinde bir değerlendirme yapılmış ve tazmin hükmü bu değerlendirme üzerine kurulmuştur.

Ancak, bu şekilde bir değerlendirmenin kabul edilmesi durumunda, yüklenici ile taşeronu arasında cereyan eden olayların dışında olan İdarenin, tarafların hangi gerekçelerle söz konusu faturaları düzenlediklerini bilemeyeceği, bir aşırı örnek olarak, böyle bir işin yüklenici ve taşeron arasındaki özel ticari ilişkiler nedeniyle sembolik bir bedelle de yaptırılmış olabileceği dikkate alındığında fiyatı belli olmayan (ya da iş artışı kapsamında yapılan) ve yeni birim fiyat yapılmak suretiyle fiyatlarının tespiti gereken bütün işlerde taşeron firma faturalarına göre hareket edilme zorunluluğu ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla, böyle bir değerlendirmenin kabulü de mümkün değildir.

Bu itibarla, açıklanan tüm bu nedenlerle tazmin hükmünün BOZULMASINA ve söz konusu imalatların Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde öngörülen usul ve esaslar doğrultusunda ticaret ve sanayi odası onaylı faturalar kullanılmak suretiyle belirlenmesini ve bu tespitler dikkate alınarak İdarece uygulanan yeni birim fiyatla yapılacak kıyaslama sonucuna göre kamu zararı oluşup oluşmadığının tespit edilmesini teminen dosyanın hükmü veren DAİREYE GÖNDERİLMESİNE, karar verildi.

(Sayıştay Temyiz Kurulunun 03.03.2015 tarih ve 40072 sayılı kararı)