C) Tünel imalatlarından çelik iksalarda kullanılan işban demirlerinin nervürlü çelik iş kalemi pozundan ödenmesi gerekirken profilli demir pozundan ödendiği anlaşılmıştır. Sözleşme eki … poz numaralı … iş kaleminin birim fiyat tarifinde, … şeklinde düzenlenmişken, … Poz numaralı … iş kalemine ilişkin birim fiyat tarifi, … şeklindedir.

Birim fiyat tariflerinden anlaşılacağı üzere nervürlü çelik ile profilli demir farklı nitelikli imalatlardır. İşe ait projede de tünel içinde profilli demirden yapılan iksaları birbirine bağlamak için kullanılan işban demirleri nervürlü çelik olarak gösterilmiştir.

Konu ile ilgili olarak işin yapımı esnasında işin yürütüldüğü …nce “Yapılan işban demirleri … görüşü doğrultusunda … deki gibi profilli demirden kirişler, başlıklar, bağlantılar işçiliğinden ödenmiştir. … tarihli ve … sayılı ilgide kayıtlı yazınız doğrultusunda tezatlık oluşturup oluşturmadığı konusunda …müzün görüşünün bildirilmesi hususu” denilerek, …nın görüşü sorulmuş, konu ile ilgili olarak …nca diğer daire başkanlıkları ve tüm … müdürlüklerine gönderilen cevabi yazıda; “… tarafından ihale edilen projelerin yürütülmesi esnasında; tünellerde kazı destek sistemlerinin bir parçası olarak yapılan çelik iksa imalatının ödenmesinde farklı uygulamaların olduğu belirlenmiştir. Bilindiği üzere çelik iksa imalatı, profilli demirden üretilen NPI, HE vs. profillerinin, bağlantı parçalarıyla (plaka, flanş, somun, cıvata, pul vs.) birleştirilmesi ile yapılmaktadır. Çelik iksaların tünel içerisinde düzenli bir şekilde teşkili ise, bağlantı çubuğu olarak da adlandırılan işban demirlerinin montajıyla sağlanmaktadır. …ce tetkik edilen tünel projelerinde, çelik iksaları projesinde öngörülen aralıklarda eksene göre dik olarak monte edebilmek için kullanılan işban demirlerinin, farklı çaplarda nervürlü inşaat demirinden imal edildiği ve demir uçlarının bükülerek, iksalar üzerinde kaynaklanarak hazırlanmış olan işban kancalarından geçirildiği, böylece iksaları birbirine bağladığı dolayısıyla bu esnada sadece nervürlü demir işçiliği yapıldığı tespit edilmiştir Söz konusu imalata ait projeler ve birim fiyat tarifleri incelendiğinde; imalatların, üretildiği malzemenin cinsine ve üretim aşamasında yapılan işlemlere göre ayrıştırılması gerektiği görülmektedir. Ancak uygulamada bazı projelerde bu hususun göz önünde bulundurulmadığı, imalatların bir bütün olarak değerlendirildiği ve ödemenin “profilli demirden kalıcı iksa yapılması işçiliği”ni de kapsayan “profilli demirden kirişler, başlıklar, bağlantılar işçiliği (boyama hariç)” pozundan yapıldığı tespit edilmiştir. İncelenen projelerde, işban demirlerinin gerek nervürlü demirden üretilmiş olması gerekse bu demire, profilli demir işçiliğini kapsayan herhangi bir işçiliğin (perçin deliklerinin açılması, perçin başlarının kızarıncaya kadar ısıtılması, perçinin yapılması, kaynak yapılacak yüzlerin iyice temizlenmesi, pürüz ve cürufların giderilmesi, kaynak ağızlarının açılması, kaynak yapılması vs.) yapılmamış olması nedeniyle; işban demirlerine ait ödemenin “her çapta nervürlü demir işçiliği” olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte eğer projesinde işban bağlantısı profilli demir olarak gösterilmiş ve uygulamada da profilli demirden teşkil edilmiş ise bu durumda ödemenin “profilli demir işçiliği” olarak değerlendirilmesi uygun olacaktır. Sonuç olarak; işban demirlerine ait ödemenin projesinde belirtilen ve uygulamada yapılan çalışmalar göz önüne alınarak yukarıda belirtildiği şekilde değerlendirilmesi ve ödemelerde de bu hususlara riayet edilmesi gerekmektedir.” denilmekte, yazıda, işban demirinin “her çapta nervürlü demir işçiliği”nden ödenmesi; ancak, eğer projesinde işban bağlantısı profilli demir olarak gösterilmiş ve uygulamada da profilli demirden teşkil edilmiş ise bu durumda ödemenin “profilli demir işçiliği” olarak değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Söz konusu işin kontrol şefinin yazılı olarak beyan ettiği üzere işban bağlantısı projede nervürlü demir olarak gösterilmiş ve uygulamada da nervürlü demirden yapılmıştır. Buna göre hiçbir tereddüte mahal vermeyecek şekilde işban demirinin nervürlü demir iş kaleminden ödenmesi gerekmektedir.

Savunmalarda, …nün … tarihli ve … sayılı yazısındaki “… her sözleşmeyi kendi kapsamı dahilinde ele almak gerektiği gerçeğinden hareketle, bahse konu işin eser projesinde, sözleşme ekinde birim fiyat tarifleri ve yaklaşık maliyet ekindeki ilgili iş kaleminin analizinde kullanılan malzemeler çerçevesinde değerlendirme yapılarak ödeme işleminin ilgili pozdan gerçekleştirilebileceği anlaşılmaktadır.” ifadesi de ödemenin profilli demirden yapılmasının dayanağı olarak sunulmuş ise de, ihale aşamasında isteklilerin bilgisinin olmadığı yaklaşık maliyet ekindeki analizlerden hareketle ödemeye esas iş kaleminin belirlenemeyeceği açıktır.

Savunmalarda ayrıca, birim fiyat tarifindeki “demir” ifadesinin kullanılması ve projesindeki ölçülere atıf yapılmasından hareketle birim fiyat tarifi projede verilen iksa takımının tamamı için … pozunun fiyatının uygulanacağı yorumu yapılmış ise de sözleşme eki birim fiyat tariflerinde işban demirinin de profilli demir olarak ödenebileceğine dair bir ifade bulunmamaktadır.

…nün yukarıya alınan … tarihli ve … sayılı yazısından görüleceği üzere, profilli demir ile işban demiri malzeme cinsi ve imalat yöntemi olarak birbirinden tamamen farklıdır. İşban demirleri nervürlü demirden üretilmektedir ve imalat aşamasında profilli demir işçiliğindeki perçin deliklerinin açılması, perçin başlarının kızarıncaya kadar ısıtılması, perçinin yapılması, kaynak yapılacak yüzlerin iyice temizlenmesi, pürüz ve cürufların giderilmesi, kaynak ağızlarının açılması, kaynak yapılması vs. gibi işlemler yapılmamaktadır.

Ayrıca … yazısında “işban demiri”, “profilli demir”, “nervürlü demir” ifadeleri kullanılmış olup, savunmada iddia edildiği gibi, birim fiyat tarifinde bu işe özgü bir husus bulunmamaktadır. Yine … pozunun ölçü kısmında projesindeki ölçü değerlerinden bahsetmiş olması da bu işe özgü değildir. Zira, işin projesinde işban demirleri nervürlü demir olarak gösterilmiş olup, buna göre projede sadece profilli demir olarak gösterilen demirlerin … pozundan ödenmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan …nün … tarihli ve … sayılı ve … konulu yazısının ... maddesinde de “Tünellerde nervürlü demirden yapılan işban demiri işçiliğinin, profil demir işçiliği pozundan ödenmemesi” gerektiği belirtilmiştir. Görüldüğü üzere, …nün … tarihli yazısında … tarihli yazısını teyit ederek kesin bir şekilde işban demirinin profilli demirden ödenmemesi gerektiği talimatı verilmiştir.

Yapılan açıklamalar uyarınca, işban demirlerinin nervürlü çelik iş kalemi pozundan ödenmesi gerekirken profilli demir pozundan ödenmesi sonucu ayrıntısı aşağıda gösterilen .. TL kamu zararı oluşmuştur.

(Sayıştay 1. Dairesinin 9.3.2023 tarih ve 10899 sayılı kararı)