… yükleniminde bulunan … TL sözleşme bedelli “... … Muhtarlık Evi ve Bayanlar Lokali Yapım İşi’nde Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Sözleşme hükümlerine aykırı olarak, bazı iş kalemlerinin havanın fen noktasında çalışmaya uygun olmaması nedeniyle yapılamadığı gerekçesiyle süre uzatımı verilmesi ve bu süreler için kesilmesi gereken gecikme cezasının kesilmemesi ile ilgili olarak;

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “İşin süresi ve sürenin uzatılması” başlıklı 29’uncu maddesinde;

“(1) İşin, sözleşmesinde belirlenen zamanda tamamlanıp geçici kabule hazır hale getirilmemesi durumunda, gecikilen her gün için sözleşmesinde öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır.

(2) Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır:

a) Doğal afetler.

b) Kanuni grev.

c) Genel salgın hastalık.

ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.

d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.

(3) İkinci fıkrada belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve Yükleniciye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;

a) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması,

b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,

c) Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,

ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde Yüklenicinin İdareye yazılı olarak bildirimde bulunması,

d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi,

zorunludur.

…

(6) Mücbir sebepler ve/veya idarenin sebep olduğu hallerden dolayı, işte sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi halinde, durum idarece incelenerek işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait süre uzatılır.

(7) Yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunludur. Yüklenici bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini belirtecektir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse bunun da sebeplerini ayrıca belirtecek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile derhal bildirecektir. Ancak idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmaz.

(8) Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamaz. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir

(9) İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih veya süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz. Ancak süre uzatımlarında, yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günler de dikkate alınarak verilecek süre belirlenir.”

denilmektedir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 25’inci maddesinin “Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen mücbir sebep halleri” başlıklı üçüncü fıkrasının ikinci ve dördüncü bentlerinde;

“4735 sayılı Kanunda düzenlenen haliyle mücbir sebepler, yüklenicinin sözleşme konusu işi sözleşmede belirtilen şartlarda yapmasını engelleyen durumlardır. Maddede sayılan hallerin taahhüdün ifasını engellemesi durumunda yüklenici tarafından süresi içerisinde idareye mücbir sebep başvurusunda bulunulması gerekmektedir. Yüklenicinin talebinin mevzuat çerçevesinde sonuçlandırılması hususundaki yetki ve sorumluluk idarededir. Anılan Kanun maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen şartların varlığı durumunda, idarece yapılan değerlendirme sonucunda mücbir sebep nedeniyle süre uzatımı verilmesi veya sözleşmenin feshi yönünde karar alınabilecektir. Örneğin süre uzatımına ilişkin başvurularda, yüklenicinin mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen 20 gün içinde idareye başvurması, mücbir sebep oluşturan olayları belgelemesi ve idare tarafından, meydana gelen olayın iş üzerinde gecikmeye tesiri olup olmadığı ve bu gecikmenin yüklenici kusurundan kaynaklanıp kaynaklanmadığının incelenmesi ve buna göre karar verilmesi gerekmektedir.”

“ … 4735 Sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin (a), (b), (c), (d) bentlerinde sayılan mücbir sebep hallerine bakıldığında bu durumlarda hem öngörülmezlik, hem de önlenemezlik şartlarının bir arada gerçekleşmesi gerektiği açıktır. Anılan maddenin (e) bendi çerçevesinde Kurumca belirlenecek “benzeri diğer haller” için de bu iki kriterin bir arada sağlanması şartı aranmaktadır. Buna göre idarelerce yapılacak başvurularda mücbir sebep olarak belirlenmesi istenilen durumun öngörülmezlik ve önlenemezlik kriterlerini birlikte taşıması gerekmektedir.”

denilmektedir.

İhale konusu işe ait, … ihale kayıt numaralı işe ait Sözleşmenin;

“İşe Başlama ve Bitirme Tarihi” başlıklı 9’uncu maddesinde,

“9.1.Sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren 3 (üç) gün içinde Yapım İşleri Genel şartnamesi hükümlerine göre yer teslimi yapılarak işe başlanır.

9.2.Yüklenici taahhüdün tümünü, işyeri teslim tarihinden itibaren 180 (yüz seksen) gün içinde tamamlayarak geçici kabule hazır hale getirmek zorundadır. Sürenin hesaplanmasında; havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan dönemi ile resmi tatil günleri dikkate alındığından bu nedenlerle süre uzatımı verilmez…

9.4.Bu iş yerinde havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı günler 01.01-15.03 tarihleri arasındaki 75 (yetmiş beş) gündür. Ancak işin bitiminde bu devre dikkate alınmaz ve İdare Yükleniciden teknik şartları yerine getirerek işin tamamlanması için bu dönemde çalışmasını isteyebilir. Zorunlu nedenlerle ertesi yıla sari hale gelen işlerde çalışmaya uygun olmayan devre ödenek durumuna ve imalatın cinsine göre dikkate alınır.” denilmekte,

“Gecikme Halinde Uygulanacak Cezalar ve Sözleşmenin Feshi” başlıklı 25’inci maddesinde ise,

“25.2. Yüklenicinin sözleşmeye uygun olarak işi süresinde bitirmediği takdirde, gecikilen her gün için sözleşme bedelinin %0,03 (on binde 3) oranında gecikme cezası uygulanır.”

hükmüne yer verilmektedir.

Bu hükümlere göre, söz konusu işin süresinin hesaplanmasında, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan dönemi ile resmi tatil günleri de dikkate alındığından, bazı iş kalemlerinin havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmaması nedeniyle yapılamadığı gerekçe gösterilerek süre uzatımı verilmesi mümkün değildir.

Söz konusu işte, işin süresi 180 gün olarak belirlenmiş olup yükleniciye 05.01.2018 tarihinde iş yeri teslimi yapılmıştır. Buna göre, işin 03.07.2018 tarihinde bitirilmesi gerekirdi.

Ancak … tarihli ve … sayılı Başkanlık Olur’unda; “… İdaremizce havanın fen noktasında çalışmaya uygun olmayan döneme denk düşen 05 Ocak 2018-15 Mart 2018 tarihleri arasında yapılması lüzum görülen iş kalemleri havanın fen noktasında çalışmaya uygun olmaması nedeniyle yapılamadığı kontrol teşkilatınca görülmüş, YİGŞ’in süresi ve sürenin uzatılması başlıklı 29 uncu maddesinin dokuzuncu fıkrası gereğince; ‘İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih ve süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasında çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz; ancak süre uzatımlarında yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günlerde dikkate alınarak süre belirlenir.’ İbaresine istinaden verilen sürenin 05 Ocak 2018-15 Mart 2018 tarihine denk düşen 70 günlük süre yerine 30 günlük kısmının 03 Temmuz 2018 tarihinden sonrasına geçerli olacak şekilde, yüklenici firmanın süre uzatımı yazısına istinaden 30 gün ötelenerek iş bitirme tarihinin 02 Ağustos 2018 olacak şekilde belirlenmesi…” denilerek 30 gün süre uzatımı verilmiş ve işin bitirilmesi gereken tarih 02.08.2018 olarak belirlenmiştir.

Bu süre uzatımı kararı yukarıda yazılı hükümlere aykırı olduğundan, 04.07.2018-02.08.2018 tarihleri arası 30 günlük sürenin işte meydana gelen gecikme olarak kabul edilmesi ve bu süre için gecikme cezası uygulanmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.

Savunmalarda, 05.01.2018-15.03.2018 tarihleri arasındaki çalışılmayan döneme denk gelen 70 günlük sürenin 50 gününün yağışlı olduğu ve genel olarak çalışmaya uygun olmadığı, buna rağmen yüklenicinin söz konusu dönemde çalıştığı, 15.03.2018 - 03.07.2018 tarihleri arasındaki çalışılan döneme denk gelen 110 günlük sürenin ise 47 gününün yağışlı olduğu, 15.03.2018 tarihinden sonraki bu dönemde, yapı denetim görevlileri, inşaat sahasında, olumsuz hava koşullarından etkilenen imalatların yapımını durdurduğu ve bu sürenin yaklaşık 40 gün sürdüğü, bu gerekçelerle de 22.06.2018 tarihinde yükleniciye 30 günlük süre uzatımı verildiği, ancak Süre Uzatımı Olur’unda 30 günlük süre uzatımının çalışılmayan dönemdeki olumsuz hava koşulları gerekçe gösterilerek verildiği, bunun nedeninin ise “çalışılan dönemde, olumsuz hava koşullarından doğrudan etkilenen imalatların yapımının, yapı denetim görevlilerinin talimatıyla durdurulduğu” yönündeki beyanlarını belgeleyecek bir evrakın bulunmaması olduğu ifade edilmektedir.

Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi dışındaki doğal hava koşullarının ihale konusu işe etkisinin hem idare, hem de istekliler tarafından bilinmesi gerektiği, sözleşmede belirlenen sürenin yüklenici açısından bağlayıcı olduğu, normal mevsim koşullarının gereği olan yağışların mücbir sebebin unsurları olan kaçınılmazlık ve öngörülemezlik unsurlarının her ikisini de taşımadığı açıktır. Bununla birlikte, işin süresi içinde mevsimsel olarak o bölgede gerçekleşen yağışların geçmiş yıl ortalamalarından önemli ölçüde farklılık gösterdiğinin ve öngörülebilme sınırını aştığının yetkili mercilerce (Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü) tespit edilmesi durumunda süre uzatımı söz konusu olabilecektir. Savunma ekinde yer alan 2018 yılına ait yağış miktarlarını gösteren meteoroloji raporunda ise mevsim koşullarının üzerinde olağanüstü durum yaratan bir yağışın yer aldığına dair herhangi bir bilgi veya dönemsel karşılaştırma bulunmamaktadır. Haliyle mücbir sebebin varlığını ispatlayacak kanıtlayıcı vesikalar yüklenici tarafından olayın vuku bulduğu tarihten itibaren 20 gün içerisinde İdareye sunulmadığı gibi, İdare tarafından yapılan savunmada da verilen süre uzatımını haklı çıkaracak yani mücbir sebebin varlığını kanıtlayacak bilgi ve belgeler sunulmamıştır. Bu nedenle, savunmalardaki iddianın kabulü mümkün değildir.

Diğer taraftan; süre uzatımı, …tarihli Başkanlık Olur’una istinaden verildiğinden, ortaya çıkan kamu zararından söz konusu Olur’da imzası bulunan Belediye Başkan Yardımcısı … … ile Fen İşleri Md. V. … … birlikte sorumludur. Süre uzatımına dahli olmayan gerçekleştirme görevlisi ile hakedişi düzenleyen personelin ise sorumlulukları bulunmamaktadır.

Bu itibarla, ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen … TL kamu zararının … tarihli Başkanlık Olur’unda imzası bulunan Belediye Başkan Yardımcısı … ile Fen İşleri Md. V. … …’a müştereken ve müteselsilen,

6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereği işleyecek faizleriyle birlikte ödettirilmesine,

Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.

(Sayıştay 1. Dairesinin 16.1.2020 tarih ve 10777 sayılı kararı)