İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (Yatırım ve İnşaat Dairesi Başkanlığı)’nün 25/08/2021 tarih ve 175772 sayılı ile 29/09/2021 tarih ve 216474 sayısı ve eklerinden özetle; adı geçen idare tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre 20/10/2020 tarihinde ihale edilerek, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre 02/12/2020 tarihinde anahtar teslimi götürü bedel sözleşmeye bağlanan “Dikili Çandarlı Göleti İçmesuyu Arıtma Tesisi ve İletim Hattı Yapımı” işinde, güzergâh değişikliği yapılması sebebiyle proje değişikliğine dayalı iş artışı ve eksilişi hesaplarının yapılması sırasında yeni birim fiyatların tespiti konusunda idaresi ile yüklenici arasında oluşan anlaşmazlık hakkında görüş talebidir.
Konu, gönderilen bilgi ve belgeler ile ilgili mevzuatı çerçevesinde Kurulumuzca inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulmuş olup, anlaşmazlık konusuna ilişkin tarafların görüş ve değerlendirmeleri aşağıda belirtildiği şekildedir.
Yüklenicinin konuya ilişkin görüş ve talebi;
Yeni birim fiyatların tespitinde (15.150.1004-Beton santralinde üretilen veya satın alınan ve beton pompasıyla basılan, C20/25 basınç dayanım sınıfında, gri renkte, normal hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil), 15.180.1003-Plywood ile düz yüzeyli betonarme kalıbı yapılması) ihale yılı olan 2020 yılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) rayiç fiyatları kullanılarak birim fiyatın hesaplandığı, (rayiç ve birim fiyatların ocak ayında geçerli olduğu değerlendirmesiyle) Ocak ayı ile ihale tarihinin içinde bulunduğu ay olan Ekim ayı fiyatına Yurt içi Üretici Fiyat Endeksleri (Yİ-ÜFE) kullanılarak hesaplanan katsayı (2020 yılı içinde Ocak ayından Ekim ayına katsayı uygulanarak) ile dönüştürülmesi gerektiği,
Sonrasında ihale tarihinin içinde bulunduğu ay ile ödeme ayı arasında Yİ-ÜFE endeksleri kullanılarak hesaplanacak katsayı ile birim fiyatın ödeme ayı fiyatına dönüştürülmesi gerektiği,
Yönündedir.
İdaresinin görüş ve değerlendirmesi ise;
Yeni birim fiyatların, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesine göre düzenlenerek iş artışı ve eksilişi hesaplarının (mukayeseli keşif) hazırlandığı, YİGŞ’ nin 21. maddesinde; “iş artışının yasal sınırlar içerisinde olup olmadığının tespiti için, iş artışının uygulandığı aya ait rayiçler/fiyatlar üzerinden 22 nci maddeye göre belirlenen yeni birim fiyat ile hesaplanan toplam iş artış tutarı 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslara göre uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) e bölünerek ihale tarihi itibarıyla hesaplanır. Fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde, iş artışının yasal sınırlar içerisinde olup olmadığına dair hesaplamada uygulama ayı ile ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksleri oranı esas alınır.” hükmü ile Sözleşmenin, “Fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması şartları” başlıklı 14.8 maddesinin, “Sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre sözleşme yılı fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir. Belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin sözleşme yılı birim fiyatı tespit edilir ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır.” hükmüne göre, yeni birim fiyatların tespiti sırasında analiz olarak o ay itibarı ile en son güncellenmiş analizin kullanıldığı, rayiç olarak ise 2021 yılı rayiçlerinin kullanıldığı, hesaplanan birim fiyat Ocak 2021 itibarı ile geçerli olduğundan, Ocak 2021 - Nisan 2021 endeksleri kullanılarak hesaplanan (Pn1) katsayısı ile uygulama ayı fiyatı olarak güncellendiği, ardından da uygulama ayı (Nisan 2021) ile ihale tarihi (Ekim 2020) endeksleri kullanılarak hesaplanan (Pn2) katsayısı ile ihalenin yapıldığı ay fiyatına dönüştürüldüğü, yeni fiyatın bu şekilde belirlendiği yönündedir.
Tarafların görüş ve talebi bu şekilde belirtildikten sonra anlaşmazlık konusunun, işe ait sözleşme ve ekleri hükümleri ile ilgili mevzuatına göre inceleme ve değerlendirmesine geçilmiştir.
Bahse konu işin yürütülmesi sırasında, sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin (YİGŞ) 12 nci maddesi 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleşmesine bağlı olarak iş artışı kapsamında yaptırılmasına karar verilen ancak sözleşme kapsamında fiyatı verilmemiş “15.150.1004-Beton santralinde üretilen veya satın alınan ve beton pompasıyla basılan, C20/25 basınç dayanım sınıfında, gri renkte, normal hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil)” ile “15.180.1003-Plywood ile düz yüzeyli betonarme kalıbı yapılması” iş kalemlerinin birim fiyatının tespitinde, benzer analiz olarak taraflarca, YİGŞ’nin 22 nci maddesinin 2 nci fıkrasının (b) bendine göre, idarelerde mevcut olan (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 15.150.1004, 15.180.1003 poz numaralı iş kalemi) analizlerin kullanıldığı, bu konuda tarafların imzaladıkları analizlerin (malzeme, işçilik rayiç numaraları ve miktarlarının) aynı olduğu, özetle bu konuda bir anlaşmazlığın bulunmadığı,
Bu aşamadan sonra taraflarca farklı usul uygulanarak yeni birim fiyatın tespit edilmesi sebebi ile anlaşmazlığın yaşandığı, idaresinin; Çevre ve Şehircilik Bakanlığının uygulama yılı (2021) rayiçlerini kullanarak birim fiyatı tespit ettiği, bu rayiç fiyatları yıl içinde “Fiyat Farkları Esasları”nda tanımlanan Pn katsayısı ile uygulama ayına güncelleyip sonra bu fiyatı ihale tarihinin içerisinde bulunduğu ay fiyatına, yine Pn katsayısını kullanarak dönüştürdüğü, yüklenicinin ise idarelerde bulunan ihale yılı (2020) rayiçlerinin kullanılarak yeni birim fiyatın tespit edilmesini, sonra bu fiyatın (birim fiyatların Ocak ayında geçerli olduğu varsayılarak) Yİ-ÜFE endeksleri kullanılarak ihale ayı fiyatına dönüştürülmesini, ardından yine Yİ-ÜFE endeksleri kullanarak ödeme ayı fiyatına dönüştürülmesini talep ettiği,
Görülmektedir.
Bahse konu işe ait sözleşmenin “Fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması şartları” başlıklı 14 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında;
“14.2. Fiyat farkı hesaplanacaktır.
Fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması şartları Sözleşmede belirlenen hükümlere göre; yürürlükteki (27.06.2013 tarih ve 2013/5217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhalesi Yapılacak Olan Yapım İşlerine İlişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar) fiyat farkı kararnamesi hükümleri esas alınarak yapılacaktır. Fiyat farkı katsayıları; (a:%10 b1:%20 b2:%30,b3:%10, b4:%5, b5:%20 c:%5)İndeks no ; (a: ---- , b1:23.5, b2:24.1, b3:19.2, b4:16.1, b5:Genel, c:28.9)” hükmü,
“Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belli olmayan işlere ait birim fiyat tespiti” başlıklı 28 inci maddesinde;
“28.1. Sözleşme ve eklerinde birim fiyatı bulunmayan yeni iş kalemlerinin bedeli, Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine göre hesaplanır.
28.1.1. Sözleşmenin yürütülmesi sürecinde yeni birim fiyatın tespit edilmesi gerektiği durumlarda Genel Şartnamenin 22 nci maddesine göre belirlenecek analizde kâr ve genel gider oranı % 10 olarak alınır.”
31.08.2013 tarihli ve 28751 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2013/5217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “4734 sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar”ın
“Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesinde;
“…
ç) Güncel endeks: Uygulama ayına ait endeksi,
…
ı) Temel endeks: İhale tarihinin içinde bulunduğu aya, … ait endeksi,
- i) Uygulama ayı: İş programına uygun olarak işlerin gerçekleştirilmesi gereken ayı,
…”
“Fiyat farkı hesabı” başlıklı 5 inci maddesinde;
“…
İn Çn Dn Yn Kn Gn Mn
Pn = [ a —— + b1 —— + b2 —— + b3 —— + b4 —— + b5 —— + c —— ]
İ0 Ç0 D0 Y0 K0 G0 M0
(2) Formülde yer alan;
…
ç) Pn: İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hakedişte, fiyat farkı hesabında kullanılan temel endeksler ve güncel endeksler ile a, b1, b2, b3, b4, b5 ve c değerlerinin ağırlık oranları temsil katsayılarının yukarıdaki formüle uygulanması sonucu bulunan fiyat farkı katsayısını,”,
“Uygulama esasları” başlıklı 6 ncı maddesi 8 inci fıkrasında;
“8) Sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre sözleşme yılı fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir. Belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin sözleşme yılı birim fiyatı tespit edilir ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır.”,
Sözleşme eki YİGŞ’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 inci maddesinde;
“(1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler le kıyaslanarak bulunacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.
…
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
…
(4) Yeni fiyat yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerli olur. Yeni fiyat tespitinde yüklenici ile uyuşulamaz ise, taraflarca anlaşmazlık tutanağı düzenlenir ve anlaşmazlık idare tarafından on gün içerisinde Bayındırlık Kuruluna intikal ettirilir.
(5) İkinci fıkraya göre yeni fiyatın hesabında, yeni tespit edilecek iş kaleminin analizinde yer alan girdilere ait miktarların varsa rayiçlere ve genel giderlere tesiri dikkate alınır. Bu itibarla, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı var ise bu oran dikkate alınarak yeni birim fiyat hesabı sonuçlandırılır. … Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın % 90’ını geçemez.
…”,
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yeni iş kaleminin birim fiyatının tespit edilmesi” başlıklı 53 üncü maddesi 5 inci fıkrasında;
“Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre;
…
b) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde, yeni birim fiyat (YBF); yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın (BF) % 90’ını geçemez. Bu itibarla, nihai olarak yeni iş kaleminin birim fiyatının hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılır.
YBF ≤ 0,90 x BF
Örnek olarak, resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyatın 120 TL olduğu bir durumda yeni iş kalemine ait birim fiyatın tespiti yukarıdaki formül kullanılarak aşağıdaki şekilde yapılır.
YBF ≤ 0,90 x 120 formülü gereği, YBF ≤ 108 TL olmalıdır.
Bu durumda, Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesi uyarınca yeni iş kalemine ait birim fiyatın 110 TL olarak hesaplanması halinde, bu tutar, 108 TL’den büyük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat nihai olarak 108 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.
Öte yandan aynı örnek için yeni iş kalemine ait birim fiyatın 100 TL olarak hesaplanmış olması halinde ise; bu tutar, 108 TL’den küçük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat 100 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.”,
Hükümleri yer almaktadır.
Bu hükümler göz önünde bulundurulduğunda;
Sözleşmeye bağlanan yapım işlerinde, işin yürütülmesi sırasında, sözleşme eki YİGŞ’nin 12 nci maddesinin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleşmesine bağlı olarak ortaya çıkan ve idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemi birim fiyatlarının YİGŞ’nin 22 nci maddesinin (2) inci ve (3) üncü fıkrasında belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilmesi gerektiği,
Yeni birim fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre 2 nci fıkrada belirtilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerin kullanılacağı, bir bent tüketilmeden bir sonraki bende geçilemeyeceği,
İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak 2 nci fıkrada belirtilen analizlere, kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek 3 üncü fıkrada belirtilen rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamının herhangi bir sıralamaya bağlı olmadan uygulanabileceği,
Bahse konu işte olduğu gibi fiyat farkı hesaplanması öngörülen işlerde, YİGŞ’ne göre sözleşme fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi birim fiyatının, “uygulama ayının” rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilmesi gerektiği, bu şekilde tespit edilen uygulama ayı fiyatının, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin sözleşme fiyatının tespit edileceği ve fiyat farkı hesabının bu fiyat esas alınarak yapılacağı, bu durumda tespit edilecek yeni fiyatın, “uygulama ayı” fiyatları olacağı, dolayısı ile bahse konu birim fiyatın tespitinde de “uygulama ayı” analiz ve rayiçlerinin kullanılması gerektiği,
Yeni birim fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir iken ise, idarelerde mevcut analiz ve rayiçlerin, uygulama ayı endeksinin, idarede mevcut analiz ve rayiçlerin yayımlandığı ay endeksine oranlanması ile bulunacak bir oran ile çarpılmasının mevzuatına uygun olmayacağı,
YİGŞ’nin 22 nci maddesine göre yeni fiyatın hesabında, yüklenici kârı ve genel giderin de bir girdi olarak yer alması gerektiği ve işe ait sözleşmenin 28 inci maddesinde bu oran önceden belirlenmiş olduğundan, bu oran dikkate alınarak tespit edilecek birim fiyatın, işe ait sözleşme eki YİGŞ’nin 22 nci maddesi 5 inci fıkrasında belirtilen hüküm ve bu hükmün uygulanmasına dair, Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yeni iş kaleminin birim fiyatının tespit edilmesi” başlıklı 53 üncü maddesi 5 inci fıkrasındaki verilen örnek de göz önünde bulundurularak yapılacak karşılaştırılması neticesinde nihai yeni birim fiyatın tespit edilmesi gerektiği,
Uygulama ayı fiyat farkı katsayısının (Pn) ise “4734 sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar”ın, “Fiyat farkı hesabı” başlıklı maddesinde belirtilen formül ile belirlenmesi gerektiği, yapılan işler karşılığında düzenlenen hak edişlerde fiyat farkı hesabının, iş artışına konu olan imalatlar da dahil olmak üzere iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ay endeksine göre hesaplanması gerektiği,
Sonuç olarak; belirtilen bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, yeni iş kalemi birim fiyatının, Sözleşme eki YİGŞ’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesi ve Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yeni iş kaleminin birim fiyatının tespit edilmesi” başlıklı 53 üncü maddesi 5 inci fıkrası hükümlerine göre taraflarca birlikte tespit edilmesi gerektiği,
Görüşüne 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 112 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (ç) bendine istinaden, 13/10/2021 tarihinde yapılan toplantıda katılanların oy birliği ile varılmıştır.
(Yüksek Fen Kurulunun 13.10.2021 tarih ve 2021/190 sayılı görüşü)
Yorum Bırak