89 sayılı ilamın 29/C maddesi ile ... ihale kayıt numarası ile ... Ticaret Limited Şirketine ihale edilen ... TL sözleşme bedelli ... Banliyösü ...-... Arası Banliyö Hattı 1.Etap ...-... Arası Yapım işinde; 13.10.2016 tarihli Komisyon Süre Uzatım Kararı ile verilen 58 günlük süre uzatımı ile 06.07.2017 tarihli Komisyonun Süre Uzatım Kararı ile verilen 63 günlük süre uzatımının verilmesinde mevzuta uyarlığın bulunmadığına,

Sebep olunan kamu zararının tazmininden ise süre uzatım kararında imzası olan ile olur veren kamu görevlilerinin sorumluluğuna hükmedilmiştir.

Duruşma talep eden sorumlulardan ... ile Sayıştay Savcısının sözlü açıklamalarının dinlenmesinden ve dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ

Maddi Olay

“... Banliyösü ...-... Arası Banliyö Hattı 1.Etap ...-... Arası Yapım işi” kapsamında;

15 gün Bayram tatili ve 15 Temmuz(2016) olayı nedeniyle, 28 gün refakat görevlisinin hafta sonu çalışmaması nedeniyle, 15 gün bütün projelerin yerinde beton dökme imalatından vazgeçilerek prefabrik imalata geçilmesi nedeniyle projelerde yapılan değişiklik sebebiyle,

... ve ... Organize Peronlarının yapım sürecine başlanmasına müsaade alınması için geçen 106 (yüzaltı) gün, ... ve ... Organize istasyonları için inşaat yapım süresi olan 30 (otuz) gün, İstinat duvarı projelerinin hazırlanması ve onayı için 10 (on) gün, Terminal ve ... istasyonları boyunca istinat duvarı inşaat yapım süresi 30 (otuz) gün olmak üzere toplam 176 gün süre uzatımı verilmesidir.

Temyize Konu Daire Kararı

Ülke genelinde etkisi olan 15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan olay nedeniyle süre uzatımı verilmesi hususunda; yüklenicinin taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması durumunun somutlaştırılmadığı gibi işe etkisinin olduğu durumdan itibaren mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunması şartı da gerçekleşmediği gerekçesiyle,

Refakat görevlisinin hafta sonu çalışmaması nedeniyle verilen 28 günlük süre uzatımı noktasında, ihale öncesi var olan şartnamede bu hüküm olduğuna göre yüklenicinin bunu bildiği, ayrıca refakat görevlisi bulundurulması gerektiği ve bunun hafta sonu çalışmayacağının da bilindiği, dolayısıyla bu gerekçeyle süre uzatımı verilemeyeceği, haliyle 28 günlük süre uzatımının sözleşme ve şartnameye uygun verilmemesi sonucu gecikme cezası kesilmesi gerekirken kesilmemesinde mevzuata uyarlık bulunmadığı,

Yerinde beton dökme imalatından vazgeçilerek prefabrik imalata geçilmesi nedeniyle projelerde yapılan değişiklik nedeniyle verilen 15 günlük süre uzatımı verilmesi; proje revizyonu idarenin sebebiyet verdiği bir durum nedeniyle verilecek süre uzatımı olarak değerlendirilemeyeceği,

Yine, iki peronun proje onayının beklendiği, diğer 5 peronla ilgili sorun olmadığı dikkate alındığında iş bitim tarihi olan 12.05.2017 tarihinden Kuruldan projelerin onay için geldiği 04.07.2017 tarih arasının proje olmadan iki peron imalatına başlanamayacağı için süre uzatımı olarak verilmesi gerekecek olup, bu bağlamda işin bitim tarihi olan 12.05.2017 tarihinden itibaren Mayıs 19 gün, Haziran 30 ve Temmuz 4 gün olmak üzere (19+30+4) toplam proje nedeniyle 53 gün süre uzatımı verilmelidir denilerek;

İdarenin 20.03.2017-04.07.2017 tarihleri arasındaki 106 günün proje onay sürecinde 106-53= 53 günü fazladan ve mevzuata aykırı olarak verilmiştir.

Yapılan açıklamalara göre 53 günlük süre uzatımının sözleşme ve şartnameye uygun verilmemesi sonucu gecikme cezası kesilmesi gerekirken kesilmemesinde mevzuata uyarlık bulunmamakta hükmüne varılmıştır.

Son olarak idare tarafından işin bitim tarihi olan 12.05.2017 tarihinden itibaren Mayıs 19 gün, Haziran 30 ve Temmuz 4 gün olmak üzere (19+30+4) toplam 53 gün süre uzatımı verilmesinin uygun olduğu, ancak haziran ayında süre uzatımı verilen tarihler için tekrar 10 gün süre uzatımı verilmesi mükerrerliğe neden olduğu hükümde yer almaktadır.

Dilekçilerin İddia ve İtirazları

Birinci Süre Uzatımı Olan 58 Günün İncelenmesi Kısmındaki,

15 Günlük Süre Uzatımı ile ilgili olarak;

2016 yılında kamu çalışanlarına toplamda 3 gün idari izin verildiği, idari izin nedeniyle idarece yeterli teknik eleman görevlendirilemediğinden dolayı bu sürelerde işin durdurulduğu, işin durdurulduğu bu 3 günlük sürenin yükleniciye ilave süre olarak verildiği, idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde yüklenicinin yazılı bildirimde bulunma şartı aranmadığı, ülkemizin 15 Temmuz 2016 yılında hain bir kalkışmaya maruz kaldığı, devamında şehir meydanlarında demokrasi nöbetinin günlerce devam ettiği, bu süreçte ... hattı üzeri ve kenarında yapılacak çalışmalarda gerekli önlemlerin alınmasında zafiyetlerin oluşacağı, olumsuz bir durum ya da kaza ile karşılaşmamak adına idarece işin 12 gün boyunca durdurulduğu, yaşanan süreç düşünüldüğünde söz konusu iş kapsamında 15 Temmuz hain kalkışması için yükleniciye verilmiş olan 12 günlük sürenin çok makul ve gerçekçi olduğu,

28 Günlük Süre Uzatımı ile ilgili olarak;

Yüklenicinin çalışma talep ve izin formunda kendi bünyesinde emniyet görevlisi ve refakat görevlisi bulunduracağını belirtmesine rağmen hatta 27500 volt AC yüksek gerilimin olması, çalışma saatlerinde yük ve yolcu taşımacılığının devam etmesi gibi nedenlerden dolayı yüklenicinin tarafından çalıştırılan refakatçi görevlisinin yanında ... kendi bünyesinden de bir personelin refakat görevlisi olarak işin başında bulundurmak zorunlu olduğunu belirterek bu personel olmadan yüklenicinin verdiği çalışma talep ve izin formunu onaylamadığı, enerji kesintisi yaparak gereken çalışma koşullarını oluşturmadığı, söz konusu işin yapıldığı tarihte ... hattında elektrifikasyon bulunmadığı için çalışma koşulları hattın enerjilendirilmesi ile değiştiği, hat üzerinde ölümlü kazaların olması gibi etkenler ...'yi daha önce tahmin edilemeyen önlemler almaya zorladığı, bu zorunluluktandır ki refakatçi görevlisinin yüklenici tarafından karşılanarak çalışılmasına izin taleplerinin bu düşünceler ile reddedildiği, İnşaat İşleri Şartnamesi 14’üncü maddesinde, "Yüklenici, ...'nin seyrüsefer/e ilgili vereceği hıer türlü talimata harfiyen uymak zorundadır, olabilecek hadiselerde Kuruluşumuz sorumlu olamayacaktır.'' hükümlerince işlem yapıldığı, iş kapsamında yapılan imalatların tamamının ... ile koordinasyon içerisinde ilerletildiği, iş kapsamında bu 28 günlük süre haricinde diğer çalışılan günlerde de Cumartesi ve Pazar günlerinde de ... tarafından görevlendirilmesi gereken personel görevlendirilmediği, yüklenici tarafından gerekirse bu görevlilerin özlük haklarının haricen karşılanarak gelmelerinin sağlanması talebine rağmen bu talepte kabul edilmediği, belirtilen olumsuz durumlar sonucunda çalışılmayan günler telafi edilerek bu sürelere süre uzatımı verilmediği, ihaleden sonra ... hattında yapılan değişikliklerin, ... bünyesinde çalışan personelin çalışma saatleri ve enerji kesintisine müsaade edilen saatler düşünüldüğünde yüklenicinin daha önce tahmin edemeyeceği iş ve zaman kaybına uğradığı, söz konusu 28 günlük sürenin bu duruma mukabil takdir edildiği,

15 Günlük Süre Uzatımı ile ilgili olarak;

İdarece yapılan değerlendirmeler sonucunda peronlardaki (taban hariç) betonarme imalatların yerinde dökme yapılması yerine hazır prefabrik olarak yapılmasına karar verilmesi nedeniyle projelerde revizeye karar verildiği, yüklenicinin 11.07.2016 tarihinde yeni projeleri idarenin onayına sunduğu, 26.07.2016 tarihinde idarece projelerin onaylandığı, 26.07.2016-11.07.2016 tarihleri arasında geçen 15 günün süre olarak verildiği, istasyon projelerinin mimari ve statik proje olarak bir bütün olduğu, mimari projelerde yapılacak değişikliğin doğal olarak statik projelere ve dolayısıyla taban imalatlarını doğrudan etkileyeceği, proje değişikliği onaylanmadan taban imalatlarının yapılmasının geriye dönüşü olmayan sorunlar oluşturacağı, idarenin zaman ve maliyet kaybına neden olacağından proje onaylanmadan taban imalatları yapılmasına idare tarafından onay verilmediği, bu nedenle proje onayı için geçen 15 günlük süre uzatımının YİGŞ’nin 29’uncu maddesinin dördüncü fıkrası gereği verildiği,

Üçüncü Süre Uzatımı Olan 176 Günün İncelenmesi Kısmındaki,

53 Günlük Süre Uzatımı ile ilgili olarak;

Peron yapılacak bölgelerin tescilli yapılara uzak olmasına rağmen, ... parsellerinin ifrazlı olmaması nedeniyle parselin tümünün tescilli olarak mütalaa edilmesi gerektiği ... Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Bölge Müdürlüğünden öğrenildiği, 20.03.2017 tarihinde tescilli parsellere peron yapımı izni için projeler ile birlikte kurula müracaat edildiği, Koruma Kurulunca projelerin incelenmesi, sahada etüt edilmesi, ... Büyükşehir Belediyesi tescilli yapılarla ilgili birimi olan Kudeb birimince incelenerek 04.07.2017 tarihinde söz konusu peronların yapımına izin verildiği ve bu tarihten sonra sahadaki imalatlar başlanıldığı, ... tarafından aynı anda birden fazla peron bölgesinde çalışma yapılmasına kaza riski, can ve mal kaybına sebep neden olma ihtimali göz önünde bulundurularak izin verilmediği, bir istasyonun yapımı tamamlandıktan sonra ancak diğer istasyonun yapımına başlanabildiği, ... tarafından 5 istasyon için 21.10.2016 ile 06.03.2017 tarihleri arasında durdurulan 5 adet istasyon imalatlarının yapımına fen noktasından çalışmayacak tarih olan 01.04.2017 tarihinde başlandığı, birden fazla istasyonda çalışmaya izin verilmediği de göz önünde bulundurulduğunda bu süre uzatımlarının verilmesinin işin akışına uygun ve zorunlu olduğu, 5 istasyon için ayrı, koruma kurulundan yapımı için daha sonra izin alınan 2 istasyon için de ayrı olmak üzere, bu istasyonlar için yapım süresi de göz önüne alındığında 106 günlük verilen sürenin uygun olduğu ve mükerrer olmadığı, ... ve ... Organize peronlarının koruma kurulundan onaya tabi olması nedeniyle yüklenicinin bu iki peronun imalatlarına başlamasına Koruma Kurulundan onay gelene kadar idaremizce müsaade edilmediği, bu iki peron için koruma kurulunun onay yazısı idareye ulaşana kadar geçen sürede diğer tüm işler bitmiş olsa dahi 2 peronun yapımının beklenen süre kadar geciktiği, süre uzatımı olarak verilen 58 günlük sürenin sorgu 3.1'de uygun olmadığı dolayısıyla süre uzatımı verilmemesi gerektiği belirtildiği, buna rağmen kabul edilmeyen 58 günlük süre uzatımına atıfta bulunularak sorgu 3.2.1'de belirtilen 106 günlük sürenin 53 günlük kısmının bu 58 günlük sürenin içerisinde olduğu gerekçesi ile 53' gününün de kabul edilmediğinin belirtildiği ancak bu durumun uygun olmadığı, bu süre uzatımı kapsamında 20.03.2017 tarihi ile 12.05.2017 tarihi arasında kalan 53 günlük sürenin mükerrer olmadığı, durdurma tarihinin sadece 5 istasyon için geçerli olduğu, 106 günlük süre uzatımı verilmesinin uygun olduğu,

3.2.2. 10 Günlük Süre Uzatımı ile ilgili olarak;

Terminal ve ... peronlarındaki mevcut demir yolu ile peronların inşa edileceği tabii zemin arasındaki kot farkından dolayı (ray üst kotu) istinat duvarı yapılması gerektiği, yukarıda belirtildiği gibi aynı anda farklı bölgelerde çalışmaya müsaade edilmediğinden, iş kapsamında olmayan, iş artışı kapsamında ilave iş olarak yapılan 100 metre uzunluğunda istinat duvarı yapısının projelerinin hazırlanması, toprak işlerinin yapılması, yapım tekniği düşünüldüğünde 100 metre uzunluğundaki bir duvarın tek parça olarak dökülmesinin mümkün olmadığı, parça parça dökülmesinin kaçınılmaz olduğu literatürce kabul edilen bir gerçek olduğu, betonarme imalatlarda kalıp alma sürelerinin beklenmesi, üzerine peron inşaatına başlanmadan önce gerekli beton mukavemeti (priz alma süresi) alma süresi düşünüldüğünde 10 günlük sürenin verilmesi gereken süreden çok daha az ve makul olduğu,

Sonuç Olarak ise, ... Banliyösü protokolünün ... Genel Müdürlüğü (...) ile ... Büyükşehir Belediyesi (...) arasında 04.11.2014 tarihinde imzalandığı, ...’nin yapısal değişikliği hakkında bilgi verildiği, işin devamı sürecinde sözleşmenin taraflarının idare ve yüklenici olsa da hattın sahibinin ... ve bağlı birimler olduğundan, ... bünyesinde yeniden yapılandırma çalışmaları kapsamında ... ... A.Ş. Genel Müdürlüğü'nün kurulması sonucunda iletişim sorunlarının daha fazla yaşanmasına hatta muhatap bulunmasında ciddi sıkıntılar yaşandığı, bu durumun işin hedeflenen iş programına göre yürütülmesinde ve projelerin onay süreçlerinde ciddi aksamalara yol açmasına rağmen bu sıkıntıların çoğu süre uzatımına yansıtılmadığı, birden fazla bölgede çalışma isteklerinin geri çevrildiği, ... tarafından sürekli kısıtlı ve gayri müsait çalışma şartlarına zorlanıldığı ve işin onaylı iş programına göre yürütülmesinin aksatıldığı, iş artışı nedeniyle gereği yükleniciye asgari 20 günlük süre verilebilecekken bu sürenin verilmediği, tabloda belirtilen hakediş ödemelerinde oluşan gecikmeler ve iş artışı nedeniyle asgari verilebilecek süre değerlendirildiğinde iş kapsamında toplam 226 gün ek süre verilmediği, yükleniciye herhangi bir avantaj sağlama ve kamu zararı oluşmasının söz konusu olmadığı, bu iş kapsamında fiyat farkı ödemesi öngörülmediğinden ayrıca idarenin sebebiyet verdiği haller dolayısıyla verilebilecek süre uzatımları nedeniyle de fiyat farkı ödemesi öngörülmediği, işin 06.11.2017 tarihinde geçici kabulünün ve 27.03.2019 tarihinde ise kesin kabulünün yapıldığı, ... ve ... A.Ş. ile işletme şartları konularında anlaşma sağlanamadığı, banliyö hattının henüz işletmeye açılamadığı ve işletme yapılmadığı için herhangi bir işletme zararı oluşmadığı ifade edilmiştir.

Maddi Unsurları Bağlamında Konunun Esas Yönünden İncelenmesi

Daire kararında “... Banliyösü ...-... Arası Banliyö Hattı 1.Etap ...-... Arası Yapım işi” kapsamında yapılan süre uzatımları dönemler bazında incelenerek ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde esastan karar varılmaktadır. Ancak dosya ve eki belgeler incelendiğinde ilgili süre uzatım kararlarının 2016 ve 2017 yıllarında yapıldığı ve ilişikli olarak ise süre uzatım kararlarının tutulduğu anlaşılmaktadır. İhale dosyası, hakediş dosyaları ve ilişikli ödeme emirlerinin incelenmesi mevcut fiili veriler üzerinden mümkün bulunmamaktadır. Ayrıca denetim yılının 2019 mali yılı olduğu ve çözüme kavuşturulması gereken hususun 2019 yılı bütçesi kapsamında icra edilen işlem, eylem ve kararlar olduğu da dikkate alındığında söz konusu dosya ekleri çerçevesinde kamu zararına sebebiyet verdiği belirtilen işlemlerin tüm maddi ve manevi unsurlarıyla irdelenerek mevcut iddia ve itirazlar çerçevesinde karara varılması mümkün bulunmamaktadır.

HÜKÜM

Yukarında yer verilen gerekçeler çerçevesinde;

89 sayılı ilamın 29/C maddesi ile verilen tazmin hükmünün 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55 inci maddesinin yedinci fıkrası uyarınca BOZULMASINA,