2- 44 sayılı İlamın 2. maddesiyle; … Belediyesi tarafından maddi durumları gözetilmeksizin, açık ve net kriterler belirlenmeden …’da yaşayan ve üniversiteyi kazanan öğrenciler ile …’da yaşayan ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerine, Sosyal Hizmet ve Yardım Esasları Yönetmeliği’ne aykırı olarak notebook ve tablet verildiği gerekçesiyle … TL’nin tazminine ilişkin hüküm tesis edilmiştir. {***Sorguda … TL kamu zararı hesap edilmesine karşın, İlamda; bu tutarın … TL’lik kısmı ile ilgili olarak 15.01.2021 tarihli ve 160 sıra nolu ödeme belgesinin 2021 yılını ilgilendirdiği anlaşıldığından; bu belgede imzası bulunan sorumluların savunmalarının alınarak 2021 yılı için rapor tanzim edilmesini teminen konunun ilgili Denetim Grubuna yazılmasına, … TL’lik kısmı ile ilgili olarak kamu zararı oluşmadığından ilişecek husus bulunmadığına karar verilmiş; (bu tutarların toplamı düşülerek) geri kalan tutar olan … TL için ise işbu tazmin hükmü verilmiştir.***}

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

Öncelikli olarak, sorgu aşamasında … Belediyesi tarafından maddi durumları gözetilmeksizin, açık ve net kriterler belirlenmeden …’da yaşayan ve üniversiteyi kazanan öğrenciler ile …’da yaşayan ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerine, Sosyal Hizmet ve Yardım Esasları Yönetmeliği’ne aykırı olarak notebook ve tablet verilerek … TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu ile ilgili olarak sorumlulara sorgu gönderilmişken; düzenlenen İlamda (2. maddesinde); konunun esası yönünden; 5393 sayılı Belediye Kanununun “Hemşeri Hukuku” başlıklı 13 üncü maddesi, “Belediyenin Görev ve Sorumlulukları” başlıklı 14 üncü maddesi, “Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları” başlıklı 15 inci maddesi, “Belediyenin Giderleri” başlıklı 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi, 5393 sayılı Belediye Kanununun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi hükümlerine dayanarak hazırlanan … Belediyesi Sosyal Hizmet ve Yardım Esasları Yönetmeliği'nin “Amaç” başlıklı 1 inci maddesi, “Kapsam” başlıklı 2 nci maddesi, “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesi, “Yardımlardan yararlanma hakkı” başlıklı 6 ncı maddesi gereğince belediyelerin yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren, derece alan öğrencilere meclis kararıyla ödül verebileceği, devlete ait okulların araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılayabileceği, müsabakalarda başarı göstermeyen öğrencilere ödül veremeyeceği ve öğrencilerin bireysel eğitim ihtiyaçlarının bu kapsamda karşılanamayacağı; sosyal hizmet ve yardımda bulunmanın belediyelerin yetkisi dahilinde olması, sosyal giderlerin belediyelerin giderleri arasında sayılması, hemşerilerin belediyelerin imkanlarından yararlanma hakkı ve belediyelerin belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikte ihtiyaçlarını karşılamak için her türlü faaliyette bulunabilmesi çerçevesinde sosyal yardım yapabileceği; dolayısıyla … Belediyesinin Sosyal Hizmet ve Yardım Esasları Yönetmeliğinde yer alan usul ve esaslara uygun olarak, kapsam dahilinde yer alan öğrencilere, sosyal belediyecilik anlayışı içerisinde eğitim ve başarıyı teşvik edici mahiyette olduğu anlaşılan bilgisayar/tablet verebilmesinin mümkün olduğu değerlendirilmesi yapılmış, ancak;

- Dizüstü bilgisayar ve tabletlerin dağıtımına ilişkin belgelerde eksiklikler bulunması,

- Teslim tutanaklarının olmaması, tutanak olmakla birlikte teslim edilenin öğrenci olduğunun ve/veya üniversiteye kayıt yaptırdığının anlaşılamaması,

- Teslim edilen kişinin öğrenci ile yakınlık ilişkisinin kurulamaması,

- İhale kapsamında olmayan kişilere bilgisayar/tabletlerin dağıtılması,

- Aynı kişilere aynı belgelerle aynı ihale kapsamında ikinci defa bilgisayar verilmesi,

- Maddi durum gözetilmeksizin sigortalı işte çalışan kişilere bilgisayar dağıtımının yapılması

Gerekçeleriyle sadece 2020 yılını ilgilendiren … TL için tazmin hükmü verilmiştir.

Olayın bu yönüyle, sorgudan farklı bir gerekçeyle kamu zararı tablosu oluşturularak tazmin hükmü verildiği görülmekte olup, bu bağlamda sorumlularca; sorgu konusu ilama bağlanmadan önce bu şekilde açıklamalı bir sorgu düzenlenmiş olsaydı ve bu doğrultuda savunmaları alınmış olsaydı kamu zararı tablosunda adı geçen eksik olan imzalarının alınması ve/veya diğer eksik belgelerin düzenlenmesinin mümkün olabileceği, aradan bu kadar zaman geçince iletişim olanaklarının azaldığı ve bazı eksik olan belgeleri düzenlemenin mümkün olmadığı ileri sürülmektedir.

Anayasanın “Hak arama hürriyeti” başlıklı 36 ncı maddesinde:

“Herkes, meşrû vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. …”,

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmında ise:

“Herkes medeni hak ve yükümlülükleri ile ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini isteme hakkına sahiptir.”

Hükümleri yer almaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) “hakkaniyete uygun yargılama” kavramından hareket ederek adil yargılamanın zımni gereklerini saptamıştır. Bu gereklerden en önemlisi Anayasanın 36 ncı maddesinde de açıkça ifade edilmiş olan “savunma hakkı”dır.

6085 sayılı Sayıştay Kanununun atıfta bulunduğu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun “Hukuki dinlenilme hakkı” başlıklı 27 nci maddesinde de:

“(1) Davanın tarafları, müdahiller ve yargılamanın diğer ilgilileri, kendi hakları ile bağlantılı olarak hukuki dinlenilme hakkına sahiptirler.

(2) Bu hak;

a) Yargılama ile ilgili olarak bilgi sahibi olunmasını,

b) Açıklama ve ispat hakkını,

c) Mahkemenin, açıklamaları dikkate alarak değerlendirmesini ve kararların somut ve açık olarak gerekçelendirilmesini,

içerir.”

Denilmektedir.

Ayrıca 6085 sayılı Kanununun 48 inci maddesinde de; “Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve işlemlerinin denetimi sırasında denetçiler tarafından kamu zararına yol açan bir husus tespit edildiğinde sorumluların savunmaları alınarak mali yılsonu itibariyle yargılamaya esas rapor düzenlenir.” hükmü bulunmaktadır.

Dolayısıyla herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde yargılanma ile ilgili olarak bilgi sahibi olma ve savunma hakkına sahip olup, savunma alınmadan hüküm kurulması başlı başına bir bozma nedenidir.

Bu açıklamalar muvacehesinde, ilama konu edilen eksik belgelerle ilgili sorumluların sorgu aşamasında savunmaları alınmayarak savunma hakları kısıtlanmış olmakla birlikte; eksik olduğu Sayıştay ilamına geçirilen tutanak, kimlik, öğrenci belgesi vb. belgelerin Belediye kayıtlarında bulunanları dilekçe ekinde Kurulumuza ibraz edilmiştir.

İlamdaki karar metnine esas olan konu bağlamında savunmalarının alınmamasının hukuka aykırılığının yanı sıra, daha önceden sorumlularına sorulmayan ancak Kurulumuza ibraz edilen bu (yeni) bilgi ve belgeler Dairesince görülmeden tazmin hükmü kurulması da mümkün görülmemektedir.

Kaldı ki, kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması olarak tanımlanan kamu zararı ile sorumluların mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri arasında kurulması gereken illiyet bağı da sorguya esas alınan ilk konu (Sosyal Hizmet ve Yardım Esasları Yönetmeliği’ne aykırı olarak notebook ve tablet verilmesi) bağlamında kurulmuş ve notebook ve tablet satın alınmasına ilişkin ödeme emri belgelerini imzalayan ve bunların hak sahiplerine dağıtımında hiçbir sorumluluğu bulunmayan (aynı zamanda notebook ve tabletlerin çıkışının yapılarak ilgili birime teslim edildiğine dair taşınır işlem fişlerini usulüne uygun olarak düzenleyen) Gerçekleştirme Görevlisi ve Harcama Yetkilisinin sorumluluğuna hükmedilmiş olup, bu anlamda da tazmin hükmü verilmesi yerinde değildir.

Sonuç itibarıyla, mevcut haliyle hem usul, hem (belge eksikliğine dayalı yeni) konunun esası, hem de sorumluluk yönlerinden tazmin hükmü kurulması hukuken isabetli olmadığından; 44 sayılı İlamın 2. maddesiyle verilen … TL’nin tazminine ilişkin hükmün BOZULMASINA ve öncelikle bu kez ilama konu edilen (belge eksikliğine dayalı yeni) hususlar bağlamında sorumluların tekrardan savunmalarının alınmasını, sonrasında ise; denetleme veya hesap yargılaması sırasında bulunmayan hükme tesir edebilecek bazı belgelerin hükümden sonra ortaya çıkması sonucu “6085 sayılı Sayıştay Kanununun 56 ncı maddesi kapsamında yargılamanın iadesi sebeplerinin olduğu durumlarda konunun ilgili Daire tarafından incelenmesi ve yargılamanın iadesi gerekçelerinin bulunup bulunmadığına Sayıştay Daireleri tarafından karar verilmesi gerektiğinden; sorumlunun temyiz başvurusunda dilekçe ekinde yeni belge olarak ibraz edilen ve Dairesinin daha önceden görmediği belgeler, yargılamanın iadesini gerektirebileceğinden; bu incelemenin ifasını ve inceleme sonucunda kamu zararı oluştuğuna kanaat getirilirse kurulacak illiyet bağına göre tespit edilecek sorumluluk tevcihi çerçevesinde yeniden hüküm tesis edilmesini teminen ilgili DAİREYE GÖNDERİLMESİNE, oy çokluğuyla, karar verildi.

(Sayıştay Temyiz Kurulunun 01.02.2023 tarih ve 53728 sayılı kararı)