Davada, 92, 93, 94 ve 95 numaralı hak edişlerden yapılan kesintinin haksız ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek iadesi istenmiş, mahkemece davanın kabulüne dair verilen karar davalı DSİ Genel Müdürlüğü vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Yanlar arasındaki uyuşmazlık X1 Sulama İnşaatı İşine ait 1.2.1991 tarihli sözleşmeden kaynaklanmaktadır.

Sözleşmenin imzalandığı tarihten 13.9.1992 tarihli 92 nolu hakedişe kadar davacı yükleniciye 16.041/1 ve 15.D.3 poz nolu imalatların bedeli yanında, bu imalatlara giren kum ve çakılın “yükleme, boşaltma ve figüre” bedelleri de D.09.003/1 pozundan ayrıca ödenmiş; DSİ Genel Müdürlüğünce çıkarılan 19.1.2004 tarihli genelge uyarınca yeniden yapılan incelemede 16.041/1 ve 15.D.3 poz nolu imalatların, bu imalatlara giren kum çakılın yükleme, boşaltma ve figüre bedellerini de kapsadığı ve birim fiyata dahil olduğu, bu nedenle D.09.003/1 pozundan ayrıca ödeme yapılmasının mükerrerlik oluşturduğu gerekçeleri ile yapılan fazla ödemeler 2004 yılında düzenlenen 92, 93, ve 94 nolu hakedişlerle 2005 yılında düzenlenen 96 nolu hakedişten kesilmiştir.

Davacı taraf; 92 nolu hakedişe kadar yapılan uygulamanın doğru olduğunu, zira davalı idarece sözleşme tarihinden önce çıkarılan 13.2.1987 tarihli genelge ile beton imalatı pozlarında yer alan kum çakılın taşıtlara yüklenmesi, boşaltılması ve figüresi tutarlarının ilgili pozların tarifinden çıkarıldığını ve DSİ Birim Fiyat Cetveline “kum çakılın taşıtlara yüklenmesi, boşaltılması ve figüresi” adı altında yeni bir fiyat eklendiğini, 13.2.1987 tarihli genelge hükümlerine uygun olarak yapılan ödemelerin fazla ödeme sayılamayacağını ve hak edişlerden kesinti yapılarak geri alınamayacağını ileri sürerken, davalı taraf da; sözleşme eki olan birim fiyat tariflerinde 16.041/1 ve 15.D.3 nolu pozlar bakımından 13.2.1987 tarihli olur doğrultusunda bir tashihat yapılmadığını, sözleşme ve eklerine göre kum çakılın yükleme, boşaltma ve figüre bedelleri birim fiyata dahil olduğundan ayrıca ödeme yapılamayacağını, yapılan ödemenin fazla ve yersiz ödeme olup hakedişlerden kesilmesinde bir usulsüzlük ve sözleşmeye aykırılık bulunmadığını savunmaktadır.

Bu durumda somut olayda çözümlenmesi gereken ilk sorun; davalı idarece sözleşme tarihinden önce çıkarılan 13.2.1987 tarihli olurun uyuşmazlığın çözümünde dikkate alınıp alınamayacağıdır.

Sözleşme ilişkisinden doğan uyuşmazlıklarda tarafların hak ve borçları sözleşme ve eklerine göre belirlenir. Diğer bir ifadeyle uyuşmazlığa öncelikle uygulanması gereken hükümler sözleşme hükümleridir. Sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde ise genel hükümlere, yani yasal düzenlemelere gidilir. Davacı yüklenicinin dayandığı 13.2.1987 tarihli olur (genelge-iç yazışma) taraflarca sözleşme eki olarak kararlaştırılmadığından davacının bu olura dayanarak hak iddia etmesi ve bu olurun uyuşmazlığın çözümünde esas alınması mümkün değildir. O halde taraflar arasındaki uyuşmazlık sözleşme ve eklerine göre karara bağlanmalıdır.

Taraflar arasındaki 1.2.1991 tarihli sözleşmenin 3/3 maddesinde “DSİ Birim Fiyat Tarifleri ve Eki” sözleşme eki olarak kabul edilmiştir. Sözleşme eki Birim Fiyat Tarifleri Kitabının “IV-a Beton İşleri Uygulama Kriterleri” başlıklı kısmında beton işlerinin fiyatı ile ilgili uygulama kriterleri maddeler halinde sayılmış, 6.maddede agrega ve kırmataş’ın temin bedellerinin taşıma bedeli hariç birim fiyata dahil olduğu belirtilmiştir. Bu maddeye göre taşıma dışında kalan yükleme, boşaltma, figüre vs temin bedelleri birim fiyata dahildir. Aynı şekilde 16.041/1 ve 15.D.3 nolu pozların birim fiyat tarifleri incelendiğinde imalata giren kum ve çakılın yalnızca taşıma bedellerinin birim fiyatın dışında tutulduğu, taşıma dışındaki yükleme, boşaltma, figüre vs bedellerin birim fiyata dahil olduğu görülmektedir.

Davacı yüklenici 12.9.2005 tarihli replik dilekçesinde 16.041/1 ve 15.D.3 nolu pozların birim fiyat tariflerinde “yükleme boşaltma dahil” ibaresinin yer aldığını, dolayısıyla birim fiyatın yükleme ve boşaltma bedelini kapsadığını kendisi de kabul etmiş, ancak “yükleme boşaltma dahil” ibaresinin 13.2.1987 tarihli olura (genelgeye) aykırı olması nedeniyle geçersiz olup uygulanamayacağını, zira bu olurla “kum çakılın yükleme ve boşaltılması dahil” ibaresinin ilgili pozların tarifinden çıkarıldığını ve bu konuda ayrı bir birim fiyatın yapılarak DSİ Birim Fiyat Cetveline eklendiğini savunmuştur.

Gerçekten 13.2.1987 tarihli olurdan sonra bir kısım beton imalatı pozlarının birim fiyat tariflerinde olur doğrultusunda değişiklik yapılarak imalatta kullanılan kum çakılın taşıtlara yüklenmesi ve boşaltılması bedelleri birim fiyatın dışına çıkarılmışsa da, sözleşme eki olarak kabul edilen birim fiyat tarifleri kitabında dava konusu 16.041/1 ve 15.D.3 nolu pozlar bakımından sözü edilen olur doğrultusunda bir tashihat yapılmamıştır. Bir kısım pozlarda olur doğrultusunda tashihat yapılmamış olması, iddia edildiği gibi bu pozların geçerliliğini etkilemez. Birim fiyatın hangi unsurları kapsayıp hangi unsurları kapsamadığı sözleşme ekinde yer alan tarifine göre belirlenir. Birim fiyata dahil olan ya da olmayan unsurların tespitinde, sözleşme ve ekleri bir yana bırakılarak, ekler arasında yer almayan 13.2.1987 tarihli olur hükümlerinin doğrudan doğruya uygulanması mümkün değildir. Davalı idarece yapılan kesintiler sözleşme ve eklerine uygun olduğundan mahkemece davanın tümüyle reddi gerekirken, uyuşmazlığı sözleşme eki olmayan 13.2.1987 tarihli olur çerçevesinde değerlendiren ve bu olura göre yapılan kesintileri haksız bulan bilirkişi raporu ile doğrudan bağlı kalınarak davanın kabulü doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.

(Yargıtay 15. HD., T. 05.05.2008, E. 2007/3077 K. 2008/2956)