590 sayılı Ek İlamın 1’inci maddesiyle; … kullanılmak üzere yaptırılan “2 adet 2.500 Tonluk Betonarme Prefabrike … Binası İnşaatı”na ilişkin ihale dokümanını oluşturan belgeler arasında (mimari uygulama projesinde, özel teknik şartnamede ve 18.185/1 no.lu pozun tanımında belirtildiği üzere) yer alan “çatılarda demir makasların kaynakla sökülmesi, çatılarda saç kaplamaların sökülmesi, demir profillerden teşkil edilmiş rafların sökülmesi ve nakliyesi vb.” imalatlar için mevzuata aykırı olarak iş artışına gidilmesi ve bu suretle yükleniciye anahtar teslimi götürü bedel olarak tespit edilen sözleşme ücretinin üzerinde ödemede bulunulması nedeniyle oluşan … TL tutarındaki kamu zararının; gerek Yüksek Fen Kurulu Kararını gerekse Yapı Denetim Heyetinin iş artışından önceki yazılı ve sözlü uyarıları ile iş artışı onayından sonraki hakediş iade talebini dikkate almayan Harcama Yetkilisi … (İhale Yetkilisi -…)’ya tek başına, ödettirilmesine karar verilmiştir.

… tarafından … tarihinde (İKN:…) … TL anahtar teslim götürü bedelle … Ltd. Şti.’ne ihale edilen “2 Adet 2500 Tonluk Betonarme Prefabrike … Binası Yapım İşi” ne ilişkin olarak;

Ek İlamdaki tazmin hükmü; anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen işin yaklaşık maliyet cetvelinde, uygulama projesinde ve imalat listesinde mevcut 4 adet binanın yıkımı ile ilgili olarak “18.185/1 no.lu Makine ile demirli ve demirsiz beton inşaatın yıkılması” pozuna yer verildiği ve sözleşme eki özel teknik şartnamenin 3.1’inci maddesinin 12’nci bendinde yıkım işleminin; “İnşaat alanında bulunan ve vaziyet planında gösterilen mevcut binalar, çelik yapı elemanları, doğramalar ve sökülüp takılabilen (pano, armatür, vitrifiye ve benzeri) zarar görmeyecek şekilde yıkılacak, yıkımı esnasında İdarece ayrılıp depolanması istenen malzemeler yüklenici tarafından temizlendikten sonra kışla içerisinde gösterilecek bir depoda depolanacak, molozlar ise belediye döküm alanına dökülecektir.” şeklinde tarif edildiği, yüklenicinin şartnamedeki söz konusu yıkım tarifini ihale öncesi gördüğü, bildiği ve buna göre götürü bedel teklifini hazırladığı, dolayısıyla binalarda çatılar dâhil tüm demir-çelik aksam söküm imalatlarının sözleşme bedeline dâhil olduğu, buna rağmen uygulamada çatılarda demir makasların, profil veya sac kolon, kiriş aşık gibi imalatların kaynakla sökülmesi, çatılardaki ahşap, sac, alüminyum, cam elyaf takviyeli kaplamaların sökülmesi, rafların kaynakla sökülmesi, tartımı, nakliyesi vb. işler için 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa ve sözleşmesine aykırı olarak iş artışına gidilerek kamu zararına sebebiyet verildiği gerekçesiyle verilmiştir.

Sorumlular da işin başından beri konunun esası ile ilgili yaptıkları savunmalarında; iş artışı kapsamında fiilen yapılan ahşap, galvanizli sac, alüminyum, cam elyaf takviyeli çatı örtüsünün sökülmesi, demir çatı makası, profil veya sac kolon, kiriş ve aşık gibi imalatların, çelik rafların sökülmesi ve tartımı, nakliyesi vb. iş kalemlerinin uygulama projesinde ve mahal listesinde bulunmadığı, isteklilerin bu imalatların metrajlarını hesaplayıp teklif fiyatlarına dahil etmelerinin mümkün olmadığı, söz konusu işlerin imalat listesinde belirtilen 18.185/1 no.lu poz kapsamında yapılmasının da mümkün olmadığı, bu imalatlar karşılığında yaklaşık maliyete 18.185/1 pozunun konulduğu ve (... TL/m3 birim fiyattan) … TL tutarında maliyet hesaplandığı, bunun da imalat listesinde gösterildiği, ayrıca yaklaşık maliyet hesabında 4 adet binanın yıkımında yaklaşık 10 ton çelik aksamı elde edilmesi öngörülmüşken, gerçekleşen yıkımda 166 ton hurda demir elde edildiği, isteklilere ihale öncesi sunulan özel teknik şartnamenin 3.1’inci maddesinin 12’nci bendinde bahsedilen “çelik yapı elemanları” ifadesinin betonarme yapı içerisindeki kolon kiriş, hatıl, temel ve döşemedeki çelik malzemeyi kapsadığı, ifade edilerek fiilen yapılan çatı ve çelik rafların söküm işleminin sözleşme bedeline dahil olmadığı ve iş artışı kapsamında yapılmasının zorunlu olduğu öne sürülmüştür.

Söz konusu iş, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen bir yapım işidir. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 6’ncı maddesinde ifade edildiği üzere yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden imzalanmaktadır. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde de; anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılan sözleşme olarak tanımlanmıştır.

Bu ifadelerden anlaşıldığı üzere anahtar teslimi götürü bedelde önemli unsur, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listeleridir. Somut olayda; iş artışı kapsamında bedeli ödenen “ahşap, galvanizli sac, alüminyum, cam elyaf takviyeli çatı örtüsünün sökülmesi, demir çatı makası, profil veya sac kolon, kiriş ve aşık gibi imalatların sökülmesi, çelik rafların sökülmesi ve tartımı, nakliyeleri vb.” iş kalemlerine uygulama projeleri ve özel teknik şartname eki imalat listelerinde (ve mahal listelerinde) yer verilmemiş, hatta bu imalatlar yaklaşık maliyet cetvelinde bile yer almamıştır.

İşin vaziyet planında nitelikleri ve ebatları yazılı (betonarme, çelik karkas) 4 adet binanın yıkılacağı belirtilmiş, bu yıkım işleminin karşılığı olarak da imalat listesinde ve yaklaşık maliyet cetvelinde sadece 18.185/1 poz no.lu “Makine ile demirli demirsiz beton inşaat yıkımı” imalatı öngörülmüştür. Anılan pozun birim fiyatlar kitaplarında tarifinin; “Patlayıcı madde kullanmadan demirli ve demirsiz inşaatın her türlü makina kullanılarak yıkılması, inşaat yerindeki yükleme, yatay ve düşey taşıma, boşaltma” şeklinde yapıldığı görülmekle; yıkım işleminin karşılığı olarak öngörülen 18.185/1 no.lu pozun, 4 adet binanın sadece (kaba) yıkım işlerini kapsadığı, iş artışı ile yaptırılan söküm imalatlarını ise kapsamadığı anlaşılmaktadır.

Her ne kadar sözleşme eki özel teknik şartnamenin 3.1’inci maddesinin 12’nci bendinde; “İnşaat alanında bulunan ve vaziyet planında gösterilen mevcut binalar, çelik yapı elemanları, doğramalar ve sökülüp takılabilen (pano, armatür, vitrifiye ve benzeri) zarar görmeyecek şekilde yıkılacak, yıkımı esnasında İdarece ayrılıp depolanması istenen malzemeler yüklenici tarafından temizlendikten sonra kışla içerisinde gösterilecek bir depoda depolanacak, molozlar ise belediye döküm alanına dökülecektir.” hükmü mevcut ise de, ihale dokümanları arasındaki öncelik sıralamasında uygulama projeleri ve imalat listelerinin (ve mahal listelerinin), özel teknik şartnameden önce geldiği de bir gerçektir. İstekliler tekliflerini, ihale öncesinde sunulan uygulama projelerindeki imalat detaylarına (uygulanacak imalat pozlarına, metrajlara) dayalı olarak vermektedir. Uygulama projesine ve imalat listesine göre mevcut binaların 18.185/1 pozuna uygun olarak yıkılması istendikten sonra öncelik sıralamasında daha sonra gelen özel teknik şartnamede ifade edildiği söylenerek, mevcut binaların yıkımı için gerekli olan çatı, çelik raf söküm ve tartım imalatlarının yapılmasını istemek hakkaniyetle bağdaşmaz.

Şunu da belirtmek gerekir ki; Ek İlamda; yıkım ve söküm işleri karşılığında ihale öncesi imalat listesine konulduğu söylenen 18.185/1 no.lu pozun ihale tarihindeki (2010) kamu birim fiyatı ... TL/m3, uygulama yılındaki (2012) birim fiyatı ... TL/m3 olup, çatı, çelik raf söküm ve tartım işleri için ilave edilen pozlardan sadece Özel YBF-1 no.lu pozun uygulama yılındaki (tenzilatlı) birim fiyatının ... TL/ton olmakla; sözleşmede yer alan pozun bedeli ile ilave yapılan imalatın rayiç bedeli arasında yüksek meblağ farkı olması ve ölçü birimlerinin aynı olmaması, sözleşmedeki bina yıkım imalatının ilave yapılan söküm imalatlarını kapsamadığını göstermektedir. Ayrıca savunmalarda bahsedildiği üzere 4 adet binanın yıkım işleminde yaklaşık olarak 10 ton çelik aksamı elde edilmesi öngörülmüşken, gerçekleşen yıkımda 166 ton hurda demir elde edilmesi de, ilave yapılan imalatların ihale öncesi öngörülmediğini desteklemektedir. Dolayısıyla; somut olayda; yıkımla ilgili bazı iş kalemlerinin, yaklaşık maliyet cetveli, uygulama projesi ve imalat listesinin (ve mahal listesinin) hazırlanması aşamasında öngörülmediği daha sonra iş artışı kapsamında fiilen gerçekleştirildiği ortadadır. İlave iş miktarı yasal sınırlar içindedir. Bu miktarlara uygulanacak yeni fiyat da usulüne uygun şekilde tanzim edilmiştir.

Sonuç olarak; 2 Adet 2500 Tonluk Betonarme Prefabrike … Binası Yapım İşinin ihalesi öncesinde öngörülmeyerek yaklaşık maliyet hesabına eklenmeyen, isteklilere sunulan uygulama projelerinde, imalat listelerinde (ve mahal listelerinde) bulunmayan ancak yapılması zorunlu olan “ahşap, galvanizli sac, alüminyum, cam elyaf takviyeli çatı örtüsünün sökülmesi, demir çatı makası, profil veya sac kolon, kiriş ve aşık gibi imalatların sökülmesi, çelik rafların sökülmesi ve tartımı, nakliyeleri” gibi işler için 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu 24’üncü maddesi ile Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesi uyarınca keşif artışına gidilerek aynı yükleniciye bedeli karşılığında yaptırılmasında mevzuata aykırı bir durum bulunmamaktadır.

Bu itibarla; konunun esası ile ilgili olarak iş artışı kapsamında yapılan ödemenin mevzuatına aykırı olmadığı ve kamu zararına sebebiyet verilmediği anlaşıldığından, sorumlunun temyiz itirazları kabul edilerek, 590 sayılı Ek İlam ile verilen … TL’lik tazmin hükmünün 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 55 inci maddesinin 7’nci fıkrası uyarınca BOZULMASINA ve yukarıda açıklanan gerekçeler dikkate alınarak yeni hüküm tesisinin temini için dosyanın ilgili DAİREYE GÖNDERİLMESİNE, oy çokluğuyla, karar verildi.

(Sayıştay Temyiz Kurulunun 16.11.2022 tarih ve 52463 sayılı kararı)