Başvuruya konu ihalenin Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlüğü Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen “2022-2023/2023-2024 Eğitim Öğretim Yılı Öğrenci ve Personel Yemek Hizmeti Alımı” işi olduğu, bahse konu ihalenin 08.06.2023 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirildiği, ihalede 20 adet ihale dokümanının EKAP üzerinden indirildiği, ihaleye 7 isteklinin teklif verdiği, 16.06.2023 tarihli kesinleşen ihale komisyonu kararına göre ihalenin Akce Gıda Tur. Taş. İnş. Haf. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. üzerinde bırakıldığı, ihalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak ise Bircan Tem. ve Yem. Hiz. Tur. İnş. Nak. Hay. Gıda San. Tic. Ltd. Şti.nin belirlendiği görülmüştür.

Yukarıda yer verilen 4857 sayılı İş Kanunu’nun 112’nci maddesinde işçilerin kıdem tazminatlarının idarelerce ödenmesi hususuna ilişkin düzenlemelerin 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında ihale edilecek personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerine uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin birinci fırkasının (e) bendinde, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı; ihale konuşu işte çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği, bu personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı, yaklaşık maliyetinin en az %70’lik kısmının asgari işçilik maliyeti ile varsa ayni yemek ve yol giderleri dâhil işçilik giderinden oluştuğu ve niteliği gereği süreklilik arz eden işlere ilişkin hizmet alımları olarak tanımlanmış olup söz konusu tanımda yer alan üç kriterin de aynı anda gerçekleşmesi gerekmektedir.

Başvuru konusu işte çalıştırılacak olan personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği, ancak söz konusu personelin tam zamanlı olarak istihdam edileceğine ilişkin açık ve net bir düzenlemenin yer almadığı, ayrıca işçilik maliyetinin yaklaşık maliyetin %70’lik kısmını oluşturmadığı, dolayısıyla söz konusu ihalenin personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alımı olmaması nedeniyle kıdem tazminatının idarenin tek başına yükümlülüğünde bulunmadığı, bununla birlikte, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2’nci maddesi ve bu konuda alınan yargı kararları çerçevesinde işçilere karşı sözleşmeden doğan yükümlülüklerden idarenin ve yüklenicinin müştereken ve müteselsilen sorumlu bulunmadığı anlaşılmıştır.

Sözleşme Tasarısı’nın 7’nci maddesinde sözleşme bedeline dahil olan giderlere yer verildiği ve kıdem tazminatı ve ihbar tazminatının da bu giderler arasında yer aldığı görülmüştür. Ayrıca yukarıda aktarılan Teknik Şartname’nin “Yüklenicinin Diğer Yükümlülükleri” başlıklı 11’inci maddesinde; yüklenicinin ve personelinin idareye herhangi bir hukuki, fiili, maddi bir zarar verdiği takdirde yüklenicinin zararı nakden ve defaten tazmin etmeyi kabul edeceği, idarenin doğacak zararları yüklenicinin kesin teminatı veya hakedişinden tahsil etme hakkının olduğu, yüklenicinin faaliyetinden doğan her türlü resim, harç, tazminat ve cezalar ile çalıştırılan personelle ilgili doğabilecek tüm mükellefiyetler, ücret, vergi, SGK pirimi gibi tüm yasal hakların ve ayrıca doğabilecek bütün hukuki, idari, mali, cezai mesuliyetlerin tamamen yükleniciye ait olduğu, bu mükellefiyetler dolayısı ile ilgisi olmamasına rağmen bir ödemede bulunmak durumunda kalması halinde yüklenicinin bu tutarı idarenin talebi üzerine hiçbir ihtara ve hüküm almaya gerek kalmaksızın derhal, defaten ve nakit olarak idareye ödemeyi kabul ve taahhüt ettiği, talebe rağmen yüklenici tarafından ödeme yapılmaması halinde idarenin bu tutarı yüklenicinin teminatından veya hakedişinden keseceği, tekrarı halinde aynı işlemi yaparak sözleşmeyi feshedeceğinin düzenlendiği anlaşılmış olup, “İşçi Emniyeti ve Sağlık Tedbirleri” başlıklı 12’nci maddesinde de, yüklenicinin, önceden kendisinin veya başkasının bünyesinde çalıştığı veya bu ihale döneminde bu işyerine işe aldığı personelinin, gerek bu iş yerinden gerekse bundan önceki iş yerlerinde çalışıp sonra yüklenici bünyesine giren işçilerin ihale tarihinden önceki dönemler için olabilecek maaş, fazla mesai, bayram tatil ücreti, ihbar, kıdem vb. tazminatı gibi her türlü ücret ve borçlarından yalnızca yüklenicinin sorumlu olduğunda dair düzenlemenin yer aldığı görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nda, taahhüdün sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla alınan kesin teminatın iadesine ilişkin 13’üncü maddesinde; kesin teminatın hangi hallerde iade edilmeyeceği, yüklenicinin hangi borçlarının kesin teminattan karşılanacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre; taahhüt, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmemişse ve yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcu varsa kesin teminat yükleniciye iade edilmeyecektir. Yüklenicinin iş nedeniyle idareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanunî vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine, diğer işlerde kabul tarihine veya varsa garanti süresinin bitimine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatlar paraya çevrilecek ve yüklenicinin borçlarına karşılık mahsup edilecek, varsa kalanı yükleniciye geri verilecektir. Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin 51’inci maddesinde söz konusu hususu tamamlar nitelikte hükümlere yer verildiği görülmektedir.

Görüldüğü üzere, mevzuatta hangi hallerde yüklenicinin teminatının gelir kaydedileceği ve kesinti yapılacağı hüküm altına alınmış olup işin tamamlanmasının ardından yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun bulunması durumunda kesin teminatı paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edileceği ve varsa kalanının yükleniciye geri verileceği ifade edilmiştir.

İhale dokümanının şikayete konu edilen düzenlemesinden yüklenicinin ve personelinin idareye herhangi bir zarar verdiği, yüklenicinin faaliyetinden doğan ve çalıştırılan personelle ilgili doğabilecek tüm borçlar ve doğabilecek bütün hukuki, idari, mali, cezai mesuliyetler ile bunlara yönelik olarak idare tarafından yapılacak tüm ödemelerin öncelik sıralaması olmaksızın yüklenicinin kesin teminatı veya hakedişinden kesebileceği anlaşılmış olup, kamu ihale mevzuatında kesin teminatın gelir kaydedilebileceği ve kesinti yapılabileceği hallerin mevzuatta sınırlı olarak belirlendiği hususu dikkate alındığında, ihale dokümanı düzenlemeleri ile bu hallerin genişletilemeyeceği anlaşıldığından, başvuru sahibinin iddiasının yerinde olduğu sonucuna varılmıştır.

(Kamu İhale Kurulunun 26.07.2023 tarih ve 2023/UH.I-1055 nolu kararı)