131 sayılı ilamın 54. maddesiyle; ... yüklenimindeki … TL sözleşme bedelli “… Yapımı” işinde, yeni birim fiyat oluşturulmasında Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinde ifade edilen “kaynakların verimli kullanılmasının gözetilmesi” ilkesine aykırı olarak birim fiyatın oluşturulması sonucu kamu zararına neden olunduğu gerekçesi ile … TL’ye tazmin hükmü verilmiştir.

Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonucunda; sözleşmede bulunmayan işlerin aynı yükleniciye yaptırıldığı ve yeni işlerin fiyatlarının yüklenicinin teklif ekinde yer alan fiyatlardan oluşturulduğu anlaşılmıştır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;

“12’nci maddenin 4’üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21’inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenir.

….

(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.

(4) Yeni fiyat yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerli olur. Yeni fiyat tespitinde yüklenici ile uyuşulamaz ise, taraflarca anlaşmazlık tutanağı düzenlenir ve anlaşmazlık idare tarafından on gün içerisinde Bayındırlık Kuruluna intikal ettirilir. Bayındırlık Kurulu tarafından tespit edilen fiyatın iki tarafça kabulü zorunludur. Yüklenici, fiyat uyuşmazlığı hakkındaki Bayındırlık Kurulunun kararını beklemeden idare tarafından tespit edilmiş fiyat üzerinden işe devam etmek zorundadır.” denilmektedir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, idarenin yeni birim fiyat belirlerken uygulayacağı rayiçler konusunda herhangi bir öncelik sıralaması bulunmamaktadır. İdare uygulayacağı rayiçler konusunda elindeki verilere göre araştırma yapmalı, kaynakların verimli ve ekonomik kullanımı sonucunu verecek uygun rayici belirlemeli, maliyet açısından kendi lehine olan rayiçleri tercih etmelidir. İdarenin burada sahip olduğu serbesti kaynakların verimli kullanılması sonucunu sağlayacak uygun rayici bulma konusundadır. Aksi halde, kaynakların verimli kullanılmasının gözetilmesi ilkesinin bir anlamı kalmayacaktır.

Kamu idarelerine ait rayiçlere üstünlük ve öncelik tanıyan bir anlayış geçerli olmamakla birlikte, yeni birim fiyat analizlerine giren unsurları temsil eden bu nitelikli rayiçler bulunmasına rağmen, idare açısından daha pahalı rayiçlerin uygulanması halinde bunları tercih etme veya kamu idarelerine ait rayiçleri kullanmama gerekçeleri ortaya konulabilmelidir.

Zira kamu idarelerine ait rayiçler belli bir araştırmaya dayanan resmi, genel kabul gören bir hüviyete sahiptir. Doğal bir tevsik kabiliyetine sahip olup, ayrıca gerekçelendirmeye ve belgelendirmeye ihtiyaç duymazlar.

Dolayısıyla, kamu idarelerine ait rayiçlerin bulunduğu ve daha ekonomik olduğu hallerde, bunlar yerine diğer yöntemlere göre belirlenen rayiçlerin kullanılması bilimsel ve teknik açıdan kabul edilebilir gerekçelere ihtiyaç gösterir. Şüphesiz bu tür gerekçelerin mevcut olduğu durumlarda, daha yüksek maliyetli sonuçlar da verse, diğer rayiçlerin kullanılması her zaman mümkündür.

… Yapımı işi ile ilgili olarak, yeni birim fiyatların oluşturulması sırasında yeni birim fiyat kalemlerinden düz işçi, formen, vb. kalemlerin rayicinde yüklenicinin teklif ettiği birim fiyatlar esas alınmıştır. Ancak söz konusu kalemler için bayındırlık birim fiyat rayiçleri daha düşüktür. Dolayısı ile kaynakların verimli kullanılması ilkesi gereğince bayındırlık birim fiyatları üzerinden yükleniciye ödeme yapılması gerekecektir.

Dilekçiler dilekçelerinde, kaynakların verimli kullanılması ilkesinin gözetildiğini; her yeni fiyatın yeni bir sözleşme hükmü olduğu göz önüne alındığında, her yeni imalatın kendi uygulama şartları altında değerlendirilmesi ve yüklenici ile anlaşmaya varılarak yeni birim fiyat oluşturulması gerektiği; ihale kapsamında hazırlanan bazı analizlerin düzenlenmesi safhasında gerçekleştirilecek olan imalatın özelliğine göre yüklenici ile de anlaşmaya varılarak yeni birim fiyat tespiti yapıldığı ve bunun aksi yönünde yapılacak bir uygulamanın idarenin takdir hakkını kısıtlayacağını ifade etmişlerse de; Yapım İşleri Genel Şartnamesinde sözleşmede bulunmayan işlerin yapılması zorunluluğu ortaya çıktığı durumlarda yapılan işin bedeli tespit edilecek yeni birim fiyat üzerinden ödenirken, yeni birim fiyatın tespitinde kaynakların verimli kullanılması ilkesi de göz önüne alınarak yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler, idarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler, idarenin veya diğer idarelerin sözleşmeye bağladığı benzer yapım işlerinde ortaya çıkan fiyatlar veya ticaret veya sanayi odalarınca onaylanmış uygulama ayına ait rayiçlerden birinin uygulanması gerekeceğinden iddialarının kabulü mümkün görülmemektedir.

Ancak, yeni birim fiyatlarının oluşturulmasında bu hesaba esas alınan analizlerde diğer kurumlara ait rayiçlerin kullanılarak ve isteklinin teklifine yansıttığı kar ve genel gider karşılığı amsal alınmak suretiyle belirlenecek ve % 25’i de geçmeyecek bir oranda yüklenici karının da eklenerek belirlenmesi ve söz konusu işte fiyat farkı ödemesi öngörülmediğinden TEFE ile ihale ayına göre güncellemesi yapılması gerekmektedir. Bu şekilde dilekçilerce de ilk temyiz dilekçesi ekinde yapılan hesaplamada belirtildiği üzere kamu zararı tutarı KDV dahil … TL olmaktadır. Bu durumda ilamda kamu zararı olarak belirtilen … TL’nin … TL’lik kısmı mevzuata uygun bulunmakta, … TL’lik kısmı ise mevzuata aykırı olmaktadır.

Bu itibarla, 131 sayılı ilamın 54.maddesiyle … TL’ye ilişkin olarak verilen tazmin hükmünden mevzuata uygun ödenen … TL’nin düşülerek kalan … TL’nin ilamda belirtilen sorumluların uhdesinde kalmak üzere hükmün … TL olarak DÜZELTİLMEK SURETİYLE TASDİKİNE, oyçokluğuyla, karar verildi.

(Sayıştay Temyiz Kurulunun 21.04.2015 tarih ve 40361 sayılı kararı)