Sadece 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde değil, istisna kapsamında yapılan alımlar ile 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yapılan işlerde de iş deneyim belgesi talep edilebiliyor. Ancak, yaygın uygulama alanı bulması ve daha yoğun kullanılması sebebiyle yazımızda 4734 sayılı Kanun kapsamında yapılan işlerde istenilen iş deneyim belgelerine ve bu belgelerin temin edilme yöntemlerine değineceğiz.

İş Deneyim Belgesi Nedir?

Mesleki yeterlik kriteri olarak talep edilen ve ihale konusu işi yapabilme kabiliyetini gösteren en önemli yeterlik belgelerinden bir tanesidir iş deneyim belgesi. 4734 sayılı Kanunun 10 uncu maddesine göre;

“İstekli tarafından kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen ihale konusu iş veya benzer işlere ilişkin olarak” sunulan/sunulması gereken iş deneyim belgesi sözleşmelerin sağlıklı yürütülmesi için birçok ihalede talep edilmektedir. İhalelerde istenilme zorunluluğu, ihalenin türüne ve yaklaşık maliyete göre değişkenlik göstermektedir.

İhalelerde mesleki yeterliği ispat eden iş deneyim belgesine sahip olmayan firmalar, iş deneyim belgesi talep edilen ihalelere katılamamakta, katılsalar dahi bu belge olmadığı için ihale dışı bırakılmaktadır. Bu sebeple iş deneyim belgesi sahibi olma ve bunu kullanabilme, kamu ihalelerine katılımda önem arz etmektedir. Peki bir iş deneyim belgesi sahibi nasıl olunur?

İş Deneyim Belgesi Sahibi Olmanın Yolları, Yöntemleri Nelerdir?

İş deneyim belgesi sahibi olmanın birçok yolu bulunmaktadır. Bu yol ve yöntemler üzerinde kapsamlı olarak durmayacağız, çünkü her bir yöntem üzerinde uzunca değerlendirme ve açıklama yapılmasına ihtiyaç var. Bunun yerine yöntemleri kısaca açıklamakla yetineceğiz.

1. Özel sektöre iş yapılması: İş deneyim belgesi sahibi olabilmenin yöntemlerinden bir tanesi özel sektöre iş yapmaktır. 4734 sayılı Kanun sadece kamuya yapılan işlerin iş deneyim belgelerini kabul etmediğinden, özel sektörde yapılan işler neticesinde elde edilen iş deneyim belgeleri de kabul edildiğinden dolayı, özel sektöre iş yapılarak iş deneyim belgesi elde edilebilir. Ancak, burada ihale türleri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Yapım işlerinin özel sektöre yapılması halinde, belediyelerden veya il özel idarelerinden standart form olarak EKAP’a kayıtlı iş deneyim belgesi alınmaktayken, mal ve hizmet alımlarında iş deneyim belgesi olarak fatura ve sözleşmeler EKAP üzerinden teklifle birlikte sunulmaktadır.

2. Alt yüklenici olunması: İş deneyim belgesi sahibi olmanın yöntemlerinden bir tanesi, özel sektörde veya kamuda çalışan yüklenicilere alt yüklenici olmaktır. Bu şekilde işin bitmesi halinde alt yüklenici iş deneyim belgesi elde edilmiş olacaktır. Ancak, özellikle yapım işlerinde yapılan son değişiklikler neticesinde alt yüklenicilere verilecek iş deneyim belgesi kapsam ve tutarlarında sınırlamalara gidilmiştir. Bu sebeple yapım işlerinde alt yüklenici olacak kişilerin bu düzenlemelere özellikle dikkat etmesinde yarar bulunmaktadır. Mal ve hizmet alımlarında da alt yüklenici olunabilmesi belirli şartlara bağlanmış olup, özellikle mal alımlarında alt yüklenicilik, ihale türünün doğasından kaynaklı olarak, karşımıza pek çıkmamaktadır. Hizmet alımlarında da alt yüklenici çalıştırma ve buna yönelik süreçler ihale süreci ile yakından ilgilidir. Hizmet alımlarında ve yapım işlerinde alt yüklenici iş deneyim belgesi alınması konusunda yönetmelikle getirilen kriterlere ve şekil unsurlarına dikkat edilmesi gerekir.

    3. Tür ve unvan değiştirme yoluyla iş deneyim belgesi edinilmesi: İhale uygulama yönetmeliklerinde tür ve unvan değiştirmelerin iş deneyim belgesi üzerinde etkisi olmadığı ifade edilmekte olup, limited şirketlerin anonim şirkete dönüşmesi gibi durumlarda, sahip olunan iş deneyim belgeleri aynen kullanılabilmektedir.

    Bu konu açısından üzerinde durulması gerekli kanaatimizce en önemli konu şahıs şirketlerinin tür değiştirmesi ve iş ortaklıklarının tür değiştirmesidir. Kamu İhale Kurulu tarafından alınan kararlar incelendiğinden, tüzel kişiliği olmayan şirketlerin tür değiştirmelerine farklı bakıldığı görülmektedir. İş ortaklıklarının tür değiştirmesinde en az 1 yıl beklenilmesi gerektiği, keza aynı şekilde şahıs şirketlerinin de tür değiştirmesinde bu sürenin aranması gerektiği kararlara yansımaktadır. Kanaatimizce Kamu İhale Kurulu tarafından alınan bu yöndeki kararlar mevzuata, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uyumlu değildir.

    4. Külli halefiyet yoluyla iş deneyim belgesi edinilmesi: Bu yöntem şirketler hukukunda şirket birleşme veya bölünmeleri olarak ele alınmaktadır. Bir şirketin başka bir şirketi satın alması veya şirketlerin bölünmesi neticelerinde de iş deneyim belgesi elde edilebilir. Konuya yönelik olarak Kamu İhale Kurumu tarafından alınmış düzenleyici kurul kararları bulunmaktadır. Söz konusu kararlar kanaatimizce ciddi tartışmalı ifadeleri içermekle birlikte, özünde şirket birleşme ve bölünme yöntemleriyle de iş deneyim belgesi sahibi olabilmeye imkan verdiği görülecektir.

    5. İstisna kapsamında yapılan işlerin gerçekleştirilmesi:

    4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3 üncü maddesinde istisna alımlarına yer verilmiştir. İstisna kapsamında yapılan alımlar neticesinde de firmalara EKAP’a kayıtlı iş deneyim belgesi verilmektedir.

    Burada dikkatimizi çeken nokta şu şekildedir: İstisna kapsamında yapılan alımların miktarı hayli yüksektir ve bu kapsamda yapılan alımların önemli bir kısmında yeterlik kriterleri istenmemekte veya istenmesi idarelerin takdirine bırakılmaktadır. Bu sebeple, istisna kapsamında yapılan alımları gerçekleştiren firmalar herhangi bir belge sunmadan, yeni kurulmuş dahi olsa, iş deneyim belgesi elde edebilecektir.

    6. İş deneyim sahibi bir şirketin ortak yapılması:

    Firmaların iş deneyim belgesi sahibi olmalarının yöntemlerinden bir tanesi de, iş deneyim sahibi bir kişiyi şirkete ortak yapmaktır.

    4734 sayılı Kanunun 10 uncu maddesine göre;

    “Bu belge sahiplerinin kuracakları veya ortak olacakları tüzel kişiliklerin ihaleye girebilmesinde en az bir yıldır tüzel kişiliğin yarısından fazla hissesine sahip olmaları, her ihalede bu oranın aranması ve teminat süresince bu oranın muhafaza edilmesi zorunludur.”

    Kanun hükmüne göre, belge sahiplerinin şirketlerde % 50’den fazla hisseye sahip olacak şekilde ortak yapılması ve 1 yıl beklenilmesi halinde, iş deneyim belgeleri kullanılabilmektedir. Bu şekilde iş deneyim belgesi kullanıldığı hallerde, iş deneyim belgesi kullanılan kişinin şirkette temsil ve ilzama yetkili olması ve sözleşme süreci boyunca da bu şartların muhafaza edilmesi gerekmektedir.

    7. Diploma sahibi mühendisin şirkete ortak yapılması:

    Diplomalar iş deneyim belgesi olarak kullanılabilmektedir. Ancak, bu hal sadece yapım işleri için geçerli olup, mal ve hizmet alımlarında diplomaların iş deneyim belgesi olarak kullanılabilmesi mümkün değildir.

    4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin h bendine göre;

    “İş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl, yüzyirmiikibinüçyüzseksenyedi Yeni Türk Lirası (Bu tutar her yıl güncellenmekte olup, 2024 yılı itibarıyla 2.304.515,00 TL’dir.) olarak hesaplanmak üzere 10 uncu madde kapsamındaki benzer iş deneyimi olarak dikkate alınır. Bu süre iş deneyimi bulunan mimar ve mühendisler için uygulanmaz. Bu bent kapsamında elde edilen deneyim mühendis ve mimarın beş yıldır en az % 51 hissesine sahip olduğu tüzel kişiler tarafından da kullanılabilir.”

    Yukarıdaki kanun maddesine göre, diploma sahipleri lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine girebilmektedir. Bunun için tüzel kişi olunmasına gerek yoktur. Ancak, bir tüzel kişilik tarafından diploma iş deneyim belgesi olarak kullanılmak isteniyorsa, diploma sahibi kişinin beş yıldır şirketin en az % 51 hissesine sahip olması gerekmektedir.

    Yukarıda ifade ettiğimiz yöntemler haricinde de, iş deneyim belgesi elde edilebilecek yollar pekala bulunabilecektir. Ancak, hem 4734 sayılı Kanunda yer alan düzenlemelerin özünün hem de konuya ilişkin sürecin ve Kamu İhale Kurulu kararlarının dikkatle izlenmesi ve buna göre adım atılması sorun yaşanmaması ve ihalelerde yeterlik sağlanması için önemlidir.