Mal Alımlarında Fiyat Farkı Nasıl Hesaplanır?

Mal Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslara göre;

1-Elektrik, doğal gaz, ilaç, petrol ürünleri ve sıvılaştırılmış petrol gazı ürünleri alımı,

2-Bunların dışında sözleşme süresi 180 takvim gününden fazla olan mal alımlarında teslimi 180 takvim gününden sonra yapılan kısım için,

fiyat farkı hesaplanabilir.

Ayrıca; bu alımların istisna kapsamında yapılması halinde ihale dokümanlarında; doğrudan teminle yapılması halinde sözleşmelerinde bu Esaslar’a göre fiyat farkı hesaplanacağına dair düzenleme yapılabilir.

Esaslar’a 13.05.2022 tarihinde eklenen hükümle elektrik, doğal gaz, ilaç, petrol ürünleri ve sıvılaştırılmış petrol gazı ürünleri (okuma kolaylığı sağlamak için EDİPS olarak kısaltılmıştır) dışında kalan ve sözleşme süresi 180 takvim gününden fazla olan mal alımlarında teslimi 180 takvim gününden sonra yapılan kısım için de fiyat farkı hesaplanabilmesi imkanı getirilmiştir.

Buna göre EDİPS dışında kalan bir mala fiyat farkı verilebilmesi için:

- Sözleşme süresi 180 takvim gününden fazla olmalıdır.

- Teslimi 180 takvim gününden sonra yapılan kısım olmalıdır (Fiyat farkı sadece bu kısım için hesaplanacaktır.).

Sözleşme süresi 180 takvim gününden fazla olsa bile, yüklenici teslimatı 180 günden önce yapmış ise fiyat farkı hesaplanmayacaktır.

Esaslar’ın 5’inci maddesine göre fiyat farkı aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

F = (M x B) x [(A2/A1)-1]

M: Birim fiyat sözleşmelerde idareye teslim edilen mal kalemi miktarını,

B: Sözleşme fiyatını,

A1: 2 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki mal alımlarında, 180 takvim günlük sürenin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait alt sektörler itibarıyla alımın niteliği ve gereklerine uygun olarak idarece tespit edilen Türkiye İstatistik Kurumu tarafından, aylık yayımlanan yurt içi üretici fiyat endeksi, 2003=100, CPA2008 kısım, bölüm ve gruplarına göre tarihsel seri tablosunun ilgili sütunundaki sayıyı, idarece bu tespitin yapılamaması halinde anılan tablonun “Genel” sütunundaki sayıyı,

A2: 2 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki mal alımlarında, 180 takvim gününü aşan kısım için, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken aya ait alt sektörler itibarıyla alımın niteliği ve gereklerine uygun olarak idarece tespit edilen Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan yurt içi üretici fiyat endeksi, 2003=100, CPA 2008 kısım, bölüm ve gruplarına göre tarihsel seri tablosunun ilgili sütunundaki sayıyı, idarece bu tespitin yapılamaması halinde anılan tablonun “Genel” sütunundaki sayıyı,

İfade etmektedir.

180 günlük sürenin tespiti ve A1 (Temel Endeks)

Esaslar’da sözleşme süresi 180 takvim gününden fazla olan mal alımlarında teslimi 180 takvim gününden sonra teslimi yapılan kısım için fiyat farkı hesaplanacağı ifade edildiğinden ve A1; 180 takvim günlük sürenin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks, olarak tanımlandığından 180 günlük sürenin tespitinde sözleşmedeki  düzenelemeler dikkate alınmalıdır.

Sözleşme süresi Tip sözleşmenin 9’uncu maddesinde,

“9.1.Sözleşmenin süresi, işe başlama tarihinden itibaren ....................gündür/aydır.” düzenlemesi yapılmış ve dipnotta da takvim günü olarak belirtileceği ifade edilmiştir. Dolayısıyla, fiyat farkı hesabı yapılabilmesi için öncelikle bu maddede belirlenen sürenin 180 günden fazla olması gerekmektedir.

Diğer taraftan, bu maddede sözleşme süresi işe başlama tarihi ile ilişkilendirilmiş olduğundan, 180 günden sonra yapılan teslimat miktarının ve A1 (180 takvim günlük sürenin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks)’in belirlenmesi bakımından işe başlama tarihinin tespiti büyük önem arz etmektedir.

İşe başlama tarihinin tip sözleşmenin 10.2. maddesinde düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak dipnotlarda bu maddenin nasıl düzenleneceğine dair bir açıklama yapılmamıştır. Uygulamada genellikle “Sözleşme imzalandığı gün işe başlanacaktır.” veya “Sözleşme imzalandığı günü izleyen gün işe başlanacaktır.” şeklinde düzenlemeler yapılmaktadır.

EKAP’tan alınan örnek bir ihalede;

Sözleşmenin imzalandığı tarih: 08.06.2023

Sözleşme tasarısındaki hükümler:

“Madde 9 - Sözleşmenin süresi

9.1. Sözleşmenin süresi, işe başlama tarihinden itibaren 365 takvim günüdür.

Madde 10 - Malın/İşin teslim alma şekil ve şartları ile teslim programı

10.1. Malın teslim edilme/işin yapılma yeri veya yerleri

….

10.2. İşe başlama tarihi

10.2.1. İşe başlama tarihi; Sözleşme tarihini takip eden 1. Gündür.”

Burada, sözleşme süresinin başladığı gün işe başlama tarihi olduğundan ve işe başlama tarihi sözleşme tarihini (sözleşmenin imzalandığı tarihi) takip eden 1. gün olduğundan 180 günlük sürenin başlangıcı, sözleşmenin imzalandığı 08.06.2023 tarihini takip eden 09.06.2023 tarihidir.

Dolayısıyla, 180 günlük sürenin tespitinde başlangıç tarihi  09.06.2023 alınacak, böylece sürenin bitiş tarihi 05.12.2023 olacaktır.

Esaslar’da A1 (temel endeks) “…180 takvim günlük sürenin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait endeks…” olarak tanımlandığından, A1 olarak 2023 yılının aralık ayına ait endeks esas alınacaktır.

180 takvim günlük sürenin başlangıcına ilişkin tespiti yaptıktan sonra bir örnek ile fiyat farkı hesabı yapalım.

Örnek:

İşin adı: Pompaj Sulaması Malzeme Temini

Sözleşme süresi: İşe başlama tarihinden itibaren 365 gün

İşe başlama tarihi: Sözleşmenin imzalandığı günü takip eden birinci gün

Sözleşmenin imzalandığı tarih: 08.06.2023

Bu verilere göre işe başlama tarihi olan 09.06.2023 aynı zamanda sözleşme süresinin başladığı tarihtir. 180 takvim günlük sürenin bittiği tarih 06.12.2023, iş bitiş tarihi ise 08.06.2024 olmaktadır.

1. İş kalemi için fiyat farkı değerlendirmesi:

Yüklenici işe başlama tarihinden itibaren 180 takvim gününden az bir sürede teslimat yaptığı için (90 gün) 1.Kısım için fiyat farkı hesaplanamaz.

2. İş kalemi için fiyat farkı değerlendirmesi:

Sözleşme süresinin başladığı tarih (09.06.2023) ile sözleşmedeki mal teslim tarihi (05.01.2024) arasında 180 takvim gününden fazla bir süre (210 gün) olmasına rağmen, malın fiili teslim tarihine (16.11.2023) göre bu süre 180 günün altına düştüğünden (160 gün), 2.Kısım için fiyat farkı hesaplanamaz.

Yüklenicinin malı sözleşmede yazan teslim süresinden önce teslim ettiği için fiyat farkı hesaplanmaması, Esaslar’daki 180 günden sonrası için meydana gelen maliyet değişimlerinin yükleniciye yansıtılması şeklindeki kurgunun doğal sonucudur. Sözleşmede belirlenen süreden daha erken teslim yapılması, yüklenicinin fiilen 180 günden sonraki maliyet değişimlerinden etkilenmediği, dolayısıyla fiyat farkı hesaplanmasına gerek olmadığı anlamına gelmektedir.

3. İş kalemi için fiyat farkı değerlendirmesi:

Sözleşme süresinin başladığı tarih (09.06.2023) ile sözleşmeye göre mal teslim tarihi (08.06.2024) arasında 365 gün ve fiilen malın teslim edildiği tarih (08.07.2024) ararsında 395 gün olduğundan, yani 180 günlük süre aşılmış olduğundan fiyat farkı hesaplanmalıdır.

Fiyat farkı hesabında A1 olarak, 180 takvim günlük sürenin bittiği tarih olan 06.12.2023 tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeks yani aralık 2023 ayına ait endeks alınacaktır.

A2 olarak, sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken aya ait endeksin (haziran 2024) alınması gerekmektedir. Ancak yüklenici malı gecikmeli olarak 08.07.2024 tarihinde teslim etmiştir.

Bu durumda, Esasların 6/7 maddesindeki “Sözleşmede öngörülen malın teslim süresi sona eren ve idarenin izni ile cezalı sürelerde yapılan teslimatlarda fiyat farkı hesaplanırken, sözleşmede öngörülen teslim tarihi ile cezalı çalışılan süre içerisinde yapılan teslimat tarihindeki endeks, fiyat veya ortalama fiyatlardan düşük olanı esas alınır.” hükmü uyarınca, A2 olarak haziran 2024 ve temmuz 2024 endekslerinden düşük olanı kullanılır.