Yapım işlerinde iş deneyim belgesi yerine mühendislik diplomaları da kullanılabilmektedir. Öncelikle ifade edelim ki; mühendislik mezuniyet belgelerinin mal ve hizmet alımlarında kullanılabilmesi mümkün değildir.

Bu konu ve konunun uygulanmasına yönelik birçok sorunlu alan bulunmakta ve tarafımıza da birçok soru yönlendirilmektedir. Hem bunlara toplu cevap olması hem de konuya açıklık getirilmesi amacıyla bu makale kaleme alınmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62 h bendinde konuya yönelik temel düzenlemeye yer verilmiştir.

“h) İş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl, İkimilyon üçyüzdört bin beşyüz onbeş (2024 yılı için 2.304.515,00) Türk Lirası olarak hesaplanmak üzere 10 uncu madde kapsamındaki benzer iş deneyimi olarak dikkate alınır. Bu süre iş deneyimi bulunan mimar ve mühendisler için uygulanmaz. Bu bent kapsamında elde edilen deneyim mühendis ve mimarın beş yıldır en az % 51 hissesine sahip olduğu tüzel kişiler tarafından da kullanılabilir.”

Aşağıda yer alan sorulara cevaplar verilmek suretiyle konu izah edilecektir.

 

1. Kimler Diploma Kullanabilir?

Yapım işlerinde mühendis veya mimarlar diplomalarını iş deneyim belgesi olarak kullanabilirler. Kanun maddesinde iş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların ifadesine yer verilmekle, iş deneyimi bulunan kişilerin diploma kullanamayacağı sonucu çıkarılmamalı, iş deneyimi olan mühendis veya mimarların belirtilen kısıtlı süreyi aşacak şekilde diplomalarını kullanabilecekleri anlaşılmalıdır. Bu sebeple, yapım işi ihalelerine katılacak mühendis veya mimarlar diplomalarını kullanabilirler.

İhalelere katılım EKAP üzerinden olduğu için, diplomaların da EKAP üzerinden kaydettirilmesi ve ihalelerde kullanılması gerekir. Buna yönelik olarak EKAP sistemi içerisinde YÖK ile uyumlu gerekli modüller bulunmaktadır.

Mühendis veya mimar harici üniversitelerin sayısal bölümlerinden mezun olan kişilerin diplomalarını kullanabilmeleri mümkün olmadığı gibi, tekniker vb. unvana sahip kişilerin de diplomalarını kullanabilmeleri mümkün değildir.

 

2. Diplomalar Bütün Yapım İşi İhalelerinde Geçerli midir?

Kanunda aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine katılmada diplomaların kullanılacağı ifade edilmektedir. Normal olan da, kişilerin uzmanı olduğu alanlardaki ihalelere katılması, inşaat mühendisinin makine veya elektrik işleri alanındaki ihalelere katılmamasıdır. Ancak, bu noktada özellikle ihalelerde yapılan benzer iş düzenlemesinin önemli olduğunun altının çizilmesi gerekir. Çünkü ihalelerde kabul edilecek mühendislik ve mimarlık bölümleri idari şartnamede idarelerce ifade edilmektedir ve bu bölümlerden alınan diplomalar ancak ihalelerde iş deneyim belgesi olarak kabul edilmektedir.

 

3. Diplomalarda Dikkate Alınacak Süre Ne Kadardır ve Bu Sürenin Aşılması Mümkün müdür?

Kanunda toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla hükmüne yer verildiğinden dolayı, kural olarak iş deneyimi olmayan mühendis veya mimarlar yapım işi ihalelerinde diplomalarını 15 yılı aşmayacak şekilde kullanabilmektedirler. Ancak, bu kural olduğu için bunun istisnası da bulunmaktadır. Yine kanunda iş deneyimi bulunmayan ve bu süre iş deneyimi bulunan mimar ve mühendisler için uygulanmaz ifadelerine yer verildiği için, iş deneyimi bulunan kişiler için bu süre şartı aranmamaktadır. Eğer bir mühendis veya mimarın iş deneyim belgesi varsa, toplam süresi onbeş yılı geçmemek şartı bu kişiler için aranmayacaktır. Bu noktada, iş deneyim belgesinin ne şekilde alındığı, ihale veya doğrudan temin kapsamında yapılan işler kapsamında mı alındığı da önemli olmayacağı için, iş deneyim belgesi olan kişiler bu haktan yararlanacaktır.

Bu noktada şu hususa da dikkat edilmesi kanaatimizce yararlı olacaktır. Eğer diplomanın onbeş yıldan daha fazla süre için ihalelerde dikkate alınmasını istiyorsanız, EKAP üzerinden, ihalelere sunulacak belgeler arasında diploma haricinde bir iş deneyim belgesine de yer vermeniz gerekmektedir. Aksi halde, diplomanız iş deneyiminiz olup olmadığı bilinmeyeceği için yine en fazla 15 yıl olarak dikkate alınacaktır.

Mezuniyetten sonra geçen sürenin bir yılın altında olması veya küsürat hallerinde nasıl hareket edileceği noktasında yıllar içerisinde farklı yaklaşımlar benimsenmiştir. Kamu İhale Kurumu tarafından da yıllar itibarıyla farklı kararlar alınmıştır. Ancak, sonuçta hem hakkaniyete daha uygun olması hem de kanunun lafzıyla daha uyumlu olması sebebiyle, süreler kıst hesabına göre belirlenmeye başlamıştır. Yani, ihaleye girilen tarih ile mezuniyet tarihi arasındaki süre tam olarak dikkate alınmakta ve hesaplama herhangi bir kayba sebep olmadan yapılmaktadır.

 

4. İhale Dokümanlarında Mezuniyet Belgelerine Yer Verilmesi Gerekir mi?

Yapım işi ihalelerinde iş deneyim belgesi isteniyorsa, zorunlu olarak mezuniyet belgesi de belirtilmelidir. Bu konunun kanaatimizce tartışılması gerekir. Çünkü öyle yapım işleri bulunmaktadır ki, ilgili mühendislik veya mimarlık lisans eğitiminin tespiti zordur. Ancak, uygulamada, bütün yapım işi ihale dokümanlarına bu yönde bir düzenleme konulmaktadır.

Yapılan düzenleme bazı hallerde kısıtlayıcı veya bazı lisans eğitimlerini kapsayıcı olamamaktadır. Bizlere de çokça iletilen bir sorudur: Hocam bizim lisans belgesini neden yazmıyorlar? Bu gibi hallerde konunun şikayet ve itirazen şikayet, en nihayetinde idare mahkemesine götürülmesi gerekir ki, hak kaybı ortaya çıkmasın. Bazı hallerde ise, yazılan diploma alanı ihale konusu işle doğrudan ilgili olmamasına karşın, bu diploma sahiplerine avantaj da sağlanabilmekte, diploma ile iş deneyim belgesi sahibi olabilmektedirler.

 

5. Mezuniyet Belgesinin Tüzel Kişiler Tarafından Kullanılması Mümkün müdür?

Diplomanın tüzel kişi tarafından kullanılması halinde, tüzel kişiliğin en az % 51 hissesinin diploma sahibi kişiye ait olması gerekmektedir. Ayrıca bu aitliğin en az 5 yıl sürmesi gerekmektedir. Bu düzenleme diploma sahibi mühendis ve mimarları koruyucu mahiyettedir. Bu düzenleme ile diplomanın kullanılıp ilgili kişilerin şirket ile irtibatının koparılması bir nebze önlenmeye çalışılmıştır.

Bu konuya yönelik olarak; kanunda tüzel kişiler tarafından da kullanılmaya yönelik düzenleme yapıldığından dolayı, gerçek kişilerde diplomanın kullanılması için süre beklenilmesine gerek bulunmamaktadır. Gerçek kişi olarak diplomanın kullanılmak istenilmesi halinde 5 yıllık süre beklenilmesine gerek yoktur. Tüzel kişilerde ise 5 yıllık bekleme süresi mezuniyetten sonra geçen süre ile ilgili olmayıp, ilgili diploma sahibinin şirkete ortak olduğu tarihten itibaren başlamaktadır. Bu sebeple, mezuniyetinden 5 yıldan fazla geçen bir kişi limited şirket kurmak suretiyle diplomasını hemen kullanamaz.

Bu noktada şu hususun da altının çizilmesi gerekir: Tüzel kişiler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda ifade edilmekte olup, kısaca bunlara TİCARET ŞİRKETLERİ adı verilmektedir. Ticaret şirketleri ise; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerinden ibarettir. Yaygın olarak limited ve anonim şirketler kurulmaktadır. Yine 6102 sayılı Kanunla birlikte, bu şirketlerin bir ortaklı olması da artık mümkündür. Tek ortaklı ticaret şirketi kurulması halinde, örneğin tek ortaklı limited şirket, ortağının diplomasının kullanılması halinde yine 5 yıl beklemeye gerek var mıdır? Ne yazık ki; kanundaki düzenleme tüzel kişiliğe atıf yaptığından ve ticaret şirketlerinin ayrı tüzel kişiliği olduğundan bu sürenin geçmesi gerekmektedir.

Bu sebeple, diploma sahibi kişilerin bir ticaret şirketi kurmak yerine gerçek şahıs şirketi ile ticarete başlamaları ve iş bitirme belgeleri elde ettikten sonra tür değiştirerek ticaret şirketine dönüşmeleri daha uygun bir tercih olacaktır.

 

6. 2024 Yılında Diplomanın Kullanılması Halinde Dikkate Alınacak Tutar Ne Kadardır ve Nasıl Hesaplanır?

4734 sayılı Kanunda parasal olarak bir düzenleme yapılmış ve her yıl 1 Şubat tarihinden başlamak üzere bu tutar güncellenmektedir. 2024 yılı için, diplomanın iş deneyim belgesi olarak kullanılması halinde, her yılı 2.304.515 TL olarak dikkate alınacaktır.

10 yıl önce mezun olan bir kişinin sahip olduğu iş deneyim belgesi tutarı 23.045.150,00 TL olacaktır. Bu kişiler ihale dokümanında yapılan düzenlemeye göre belki bu tutarın 2 katı kadar teklif verebileceklerdir.

İş deneyim belgesine yönelik düzenleme ikincil mevzuatta olmakla birlikte, idari şartnamelerin 7 inci maddelerinde de bu konuya yönelik detaylı açıklamalara yer verilmektedir. İhalelere katılmayı düşünen kişilerin bu maddeyi dikkatle okumaları gerekir. Teklif edilen bedelin % 50’si oranında iş deneyim belgesi istenilen bir ihalede, diploma tutarının iki katına kadar teklif verilebilmesi mümkün gözükmektedir.

Kıst aylarda, yani 7 ay önce mezun olan bir kişinin ihaleye katılması halinde ise, bu tutar kıst hesabına göre belirlenecektir. Konuya yönelik Kamu İhale Kurulu tarafından alınmış düzenleyici kurul kararları bulunmakta olup, bunların incelenmesi önerilir.