Yapım İşlerinde Gecikme Cezasının Matrahı

1. Kısmi kabul öngörülmeyen işlerde gecikme cezası matrahı

Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme’de,

“25.2. (Değişik ibare: 08/08/2019-30856 R.G./16. md., yürürlük: 18/08/2019) Yüklenici sözleşmeye uygun olarak işi süresinde bitirmediği takdirde, gecikilen her gün için (Ek ibare: 08/08/2019-30856 R.G./16. md.; yürürlük: 18/08/2019) ilk sözleşme bedelinin ……… (rakam ve yazıyla) ……..oranında gecikme cezası uygulanır.

25.5. Kısmi kabul öngörülmeyen işlerde işin tamamının bitirilmemesi halinde, günlük gecikme cezası sözleşme bedeli üzerinden alınır.”

hükmü yer almaktadır.

Bu hükme göre, iş artış veya eksilişi olsa bile gecikme cezası oranının uygulanacağı tutar ilk sözleşme bedeli, yani, sözleşmede yazılı olan tutardır. Hesaplanan fiyat farkları da gecikme cezası matrahında dikkate alınmayacaktır. Ayrıca, gecikme cezası işin kalan kısmının tutarı üzerinden değil, sözleşme bedeli üzerinden alınacaktır.

2. Kısmi kabul öngörülen işlerde gecikme cezası matrahı

Tip Sözleşme’nin gecikme cezasının düzenlendiği kısmın dipnotunda, İdarenin, kısmi kabul öngörülen ihalelerde madde metnini;

“25.2.Yüklenicinin sözleşmeye uygun olarak işin müstakil kullanımına elverişli kısmının zamanında bitirmemesi halinde İdare tarafından en az on gün süreli yazılı ihtar yapılarak aşağıdaki oranlarda gecikme cezası uygulanır:

 şeklinde düzenleyeceği belirtilmiştir.

Buna göre her bir kısım için gecikme cezasının, o kısmın ilk sözleşme bedeli üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Tip Sözleşme’de,

“25.6. Kısmi gecikme cezası uygulanan işlerde, işin tamamının süresinde bitirilmemesi halinde gecikme cezası işin bitirilmeyen kısımları için uygulanır. Bu durumda sözleşme bedelinin tamamı üzerinden gecikme cezası uygulanmaz.”

hükmüne de yer verilmek suretiyle bu durum daha açık bir şekilde ifade edilmiştir.

Örneğin, yüklenici işin I. Kısmını zamanında bitirmiş, II. Kısmını gecikmeyle tamamlamış ise, gecikme cezasının sadece II. Kısmın ilk sözleşme bedeli üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

3. Sözleşmesinde kısmi kabul öngörülmediği halde kısmi kabul yapılan işlerde gecikme cezası matrahı

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin (YİGŞ) 41. maddesindeki,

“(13) (Değişik: RG-16/7/2011-27996) Sözleşmesinde taahhüdün tamamlanan ve müstakil kullanıma elverişli bu kısımları için kısmi kabul yapılacağı belirtilen işlerde veya sözleşmesinde kısmi kabul yapılması öngörülmemekle birlikte, işin yürütülmesi sırasında önceden öngörülemeyen zorunlu nedenlerle ihtiyaç görülmesi durumunda (Ek ibare: 08/08/2019-30856 R.G./33. md., yürürlük: 18/08/2019) tamamlanmış ve müstakil kullanıma elverişli bölümler için; yukarıdaki usullere uygun olarak kısmi geçici kabul veya kabuller yapılabilir. İşin kısmi kabulünün yapılmış olması işin bütününün geçici kabulü yapıldığı anlamına gelmez.”

hükmüne göre, sözleşmesinde öngörülmemiş olsa bile işin devamında, tamamlanmış ve müstakil kullanıma elverişli bölümler için kabul yapılması mümkündür.

Bu tür bir işte, işin bir bölümünün kabulü yapıldığı halde işin tamamı süresinde bitirilmemiş ise gecikme cezası hangi tutar üzerinden kesilmelidir?

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun T. 18.2.2021, E. 2017/655 K. 2021/101 sayılı kararında, kısmi kabul öngörülmeyen bir mal alım sözleşmesinde, teslim tarihi ve miktarının sözleşmenin ifası sırasında idarece belirlendiği ve yüklenicinin bu doğrultuda edimini ifa ettiği, sorunsuz teslim edilen yahut teslimi henüz istenmeyen mal bedellerini de kapsayacak şekilde gecikme cezası uygulanmasının hakkaniyete aykırı olduğu, değerlendirmesi yapılmıştır.

Sözleşmesinde kısmi kabul öngörülmeyen işlerde, gecikme cezasının ilk sözleşme bedeli üzerinden hesaplanmasına yönelik hükümler göz önüne alındığında, cezanın ilk sözleşme bedeli üzerinden kesilmesi gerektiği düşünülebilir. Ancak, kabulü yapılan bir iş için ceza uygulanması söz konusu olamayacağına göre;

- Kabulü yapılan kısım süresinde tamamlanmış ise, bu kısım için ceza kesilemez ve gecikme cezası kabulü yapılmayan kısmın tutarı üzerinden hesaplanır.

- Kabulü yapılan kısım da süresinde bitirilememiş ise, bu kısmın kabulünün yapıldığı tarihe kadar gecikilen her gün için ilk sözleşme bedeli üzerinden; kalan kısmın cezası ise kalan kısmın tutarı üzerinden hesaplanmalıdır.

Örnek:

İşin adı: Yüzme havuzu ve spor salonu inşaatı

Sözleşmeye göre işin bitiş tarihi: 31.12.2023

Sözleşme bedeli: 100 milyon TL

Yüzme havuzunun sözleşme bedeli içindeki tutarı: 60 milyon TL

Spor salonunun sözleşme bedeli içindeki tutarı: 40 milyon TL

Yüzme havuzunun tamamlandığı tarih: 20.01.2024

Spor salonunun tamamlandığı tarih: 30.03.2024

İdare yüzme havuzu tamamlandıktan sonra spor salonunun bitmesini beklemeden havuzu kullanıma açmak istediği için havuzun kabülünü yapmış olsun.

Bu durumda işin tamamında 20 günlük bir gecikme söz konusu olduğundan ilk sözleşme bedeli olan 100 milyon TL üzerinden 20 günlük gecikme cezası hesaplanacaktır.

Havuzun kabulü yapıldıktan sonra artık havuz için gecikme cezası uygulanması mümkün olmayacağından, 20.01.2024 ile spor salonun da (işin tamamının) tamamlandığı tarih olan 30.03.2024 tarihleri arası için spor salonunun sözleşme bedeli olan 40 milyon TL üzerinden gecikme cezası uygulanacaktır.

Aynı örnekte yüzme havuzunun 15.12.2023 tarihinde kabulünün yapıldığı varsayılırsa; havuz kısmı işin bitim tarihinden önce tamamlanmış olduğundan, sadece işin bitim tarihi olan 31.12.2023 ile spor salonunun tamamlandığı tarih olan 30.03.2024 tarihleri arasında spor salonunun sözleşme bedeli olan 40 milyon TL üzerinden gecikme cezası uygulanacaktır.