Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ)’nin 22. maddesinde yeni birim fiyatın tespit yöntemleri belirlenmiştir. Yeni birim fiyat tespitinde analizlerdeki girdilerden biri de kar ve genel gider karşılığıdır. Maddenin beşinci fıkrasında konuya ilişkin olarak,

“İkinci fıkraya göre yeni fiyatın hesabında, yeni tespit edilecek iş kaleminin analizinde yer alan girdilere ait miktarların varsa rayiçlere ve genel giderlere tesiri dikkate alınır. Bu itibarla, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı var ise bu oran dikkate alınarak yeni birim fiyat hesabı sonuçlandırılır. Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise, oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici karına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenir.”

hükmü yer almaktadır.

08.08.2019 tarihindeki değişiklikten önce YİGŞ’de yeni birim fiyatta dikkate alınacak kâr ve genel gider oranına ilişkin bir düzenleme bulunmamakta idi. Yapılan değişiklikle, bu hususa da açıklık getirilmiştir.

Bununla birlikte düzenlemedeki “sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı var ise bu oran dikkate alınarak yeni birim fiyat hesabı sonuçlandırılır” ifadesinden, sözleşmede belirlenecek kâr ve genel gider oranı için bir üst limit belirlenmediği, dolayısıyla idarelerin sözleşmelerde %25 oranından daha yüksek bir oran belirleyebilecekleri şeklinde bir yorum akla gelmektedir.

Ancak hükmün devamındaki, “Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise, oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici karına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenir.” ifadesinden, sözleşmede belirlenebilecek azami kâr ve genel gider oranının da %25 olacağı sonucuna varmak mümkündür. Ayrıca, kamu idarelerince yayımlanan resmi analizlerde bu oranın %25 olduğu göz önüne alındığında sözleşmede belirlenebilecek azami oranın %25 olduğu anlaşılmaktadır.

Sözleşmede bir oran belirlenmemiş ise, %10 oranında yüklenici kârına ilave olarak  %15 oranına kadar genel gider eklenecektir. Yapılan düzenlemede “%10 oranındaki yüklenici karına ilave olarak” ifadesi kullanılmış olduğundan, sözleşmesinde oran belirlenmeyen işlerin yeni birim fiyat tespitlerinde en az %10 oranında kâr belirlenmesi zorunludur.

İlave olarak, kâr hariç analiz tutarına %15 oranına kadar tarafların anlaştığı oranda genel gider eklenecektir. Yani genel gider oranı %0 olabileceği gibi %15 de olabilir.

Burada ilginç olan, sözleşmeye örneğin %5 oranında kâr ve genel gider ödeneceği, hatta hiç kâr ve genel gider ödenmeyeceği yönünde hüküm koymak mümkün iken; sözleşmesinde bu yönde hüküm bulunmayan işlerde yeni birim fiyat yapılırken az %10 kâr ödenmesinin zorunlu olmasıdır.

Diğer taraftan, YİGŞ’nin 22. maddesinin 5. fıkrasındaki, yeni birim fiyatın o iş kaleminin resmi resmi birim fiyatının %90’ını geçemeyeceği kuralı göz önüne alındığında, resmi birim fiyatı bulunan iş kalemleri için yeni birim fiyat tespitinde toplamda kâr ve genel gider oranının %12,5’ten yüksek belirlenmesinin bir anlamı bulunmamaktadır. Şöyle ki, bir iş kaleminin kar ve genel gider dahil resmi birim fiyatı 125 TL ise, bu iş kalemi için ödenebilecek yeni birim fiyatın (125x0,90) 112,5 TL’den fazla olması mümkün değildir. Bu iş kaleminin kar ve genel gider hariç resmi birim fiyatı 100 TL olduğuna göre, sözleşmede %12,5 oranından daha yüksek bir oran belirlenmiş olması anlamlı olmayacaktır.

Bununla birlikte sözleşmede veya sözleşmede belirlenmemiş ise uygulama sırasında farklı yeni birim fiyat yöntemleri için farklı oranlarda kâr ve genel gider karşılığı belirlenmesine engel bir durum bulunmamaktadır. Örneğin, resmi birim fiyatlar kullanıldığında %12,5; ticaret ve/veya sanayi odası rayiçleri kullanıldığında %25 oranında kâr ve genel gider oranının dikkate alınacağı yönünde sözleşmeye hüküm konulabilir ya da  uygulama bu şekilde  yapılabilir.

Yapım işi bünyesinde mal ve malzeme alımı halinde kâr ve genel gider karşılığı

İhaleye çıkılırken yapım işi bünyesine mal ve malzeme niteliğinde olan kalemlerin de dahil edilmesi söz konusu olabilmektedir. Örneğin split klima tek başına mal alımı olarak ihale edilmesi gerekirken, yapım işinin yaklaşık maliyetinde düşük bir orana tekabül edeceğinden, ihale aşamasında yapım işi kapsamına dahil edilebilir.

Ancak, işin devamı sırasında bu tür alımların iş artışı kapsamında temin edilmesi ve yeni birim fiyat yapılması durumunda, yapım işleri için öngörülen kâr ve genel gider karşılığının ödenmesi mümkün değildir. Konuya ilişkin olarak Sayıştay 2. Dairesinin 02.12.2014 tarih ve 35267 sayılı kararında, demirbaş eşya niteliğindeki malzemeler yapım işi tanımına girmediğinden bunların iş artışı kapsamında yeni birim fiyat yapılarak bedellerinin ödenmesinde kar ve genel gider karşılığı eklenemeyeceği kararı verilmiştir. Yine Sayıştay 2. Dairesinin 05.03.2015 tarih ve 35299 sayılı kararında, yapım işiyle ilgisi bulunmayan ve mal alımı şeklinde ayrıca temin edilmesi gereken çim tohumu, gübre ve bitki toprağı için hazırlanan yeni birim fiyatta kâr ve genel gider ödenemeyeceği, şeklinde hüküm verilmiştir.

Bu kararlardan da anlaşılacağı üzere, yapım işi kapsamında hazırlanan yeni birim fiyatta kâr ve genel gider ödenebilmesi için yeni iş kaleminin yapım işi tanımına girmesi gerekmektedir. Söz konusu yapım işinden ayrı olarak temin edilmesi mümkün olan, mal alımı şeklinde gerçekleştirilebilecek bir iş kalemi için yeni birim fiyat tanzim edilse bile bu yeni birim fiyat analizine kâr ve genel gider eklenmesi mümkün değildir.