Mal ve hizmet alımları ile yapım işleri uygulama yönetmeliklerindeki yeterlik kriteri olarak bilanço veya eşdeğer belgelerin istenildiği ihalelerde;

“a) Belli sürelerde nakit akışını sağlayabilmesi için gerekli likiditeye ve kısa dönem (bir yıl) içinde borç ödeme gücüne sahip olup olmadığını gösteren cari oranın (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) en az 0,75 olması (hesaplama yapılırken; yıllara yaygın inşaat maliyetleri dönen varlıklardan, yıllara yaygın inşaat hakediş gelirleri ise kısa vadeli borçlardan düşülecektir),

…

Sunulan bilançolarda varsa yıllara yaygın inşaat maliyetleri ile hakediş gelirlerinin gösterilmesi gerekir.”

hükmü bulunmaktadır. Bu hüküm uyarınca yıllara yaygın inşaat maliyetlerinin dönen varlıklardan, yıllara yaygın inşaat hakediş gelirlerinin kısa vadeli borçlardan düşülmesi gerekmektedir.

“170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı” aktif karekterli, yani bilançonun aktifinde yer alan varlık hesabıdır. “350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri Hesabı” ise pasif karekterli, yani alacak kalanı veren ve bilançonun pasifinde yer alan hesaptır. “170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı” bilançonun aktifinde dönen varlıklar grubunda, “350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri Hesabı” bilançonun pasifinde kısa vadeli yabancı kaynaklar (borçlar) grubunda yer alır.

Bu hesaplar bilançonun dönen varlıklarını ve kısa vadeli yabancı kaynaklarını (borçlar) kendi tutarları kadar arttırırlar. Dolayısıyla, (dönen varlıklar- yıllara yaygın inşaat maliyetleri) ve (kısa vadeli borçlar- yıllara yaygın inşaat hakediş gelirleri) sonucunun negatif yani eksi çıkması matematiksel olarak mümkün değildir. Bunun sonucu olarak cari oran da (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar) negatif çıkamaz.

Ancak Sayıştay 6. Dairesinin 19.03.2015 tarih ve 216 sayılı kararına konu olayda sunduğu bilançoya göre cari oranı eksi çıkan isteklinin ihale dışı bırakılmasına ilişkin olarak şu gerekçelere yer verilmiştir:

Sunulan bilanço incelendiğinde;

Cari oran = (Dönen Varlıklar – Yıllara Yaygın İnşaat Maliyetleri) / (Kısa Vadeli Borçlar – Yıllara Yaygın İnşaat Hakediş Gelirleri) oranının en az 0,75 olması gerektiği anlaşılmaktadır.

Hesaplamalar sonucu cari oran = …………..= - 14,62 olmaktadır. Negatif değer olan bu değerin istenilen oran olan 0,75 ten büyük olması mümkün değildir. Hesaplama yöntemine göre oranın en az 0,75 olması gerekliliği göz önünde bulundurularak firmanın teklifi değerlendirme dışı bırakıldığı anlaşılmaktadır.

Nitekim kurul kararlarında negatif değer olması bir tarafa, hesaplanan 0,7493 tutarının 0,75’ten küçük olması nedeniyle ihale dışı bırakılması gerektiği kabul edilmiştir.

Kamu İhale Kurulu Kararlarına idarelerin uymaları zorunlu olduğundan bu çerçevede işlem yapıldığı, bundan dolayı kamu zararı oluşmadığı anlaşılmış olup bu konuda ilişilecek husus bulunmadığına, oy birliğiyle, karar verildi.

Kararda cari oran -14,62 olarak bulunmuş ve bu 0,75’ten küçük olduğu için isteklinin ihale dışı bırakılması mevzuata uygun bulunmuştur. Kararda hesaplamaya dair sayılara yer verilmediği için sonucun nasıl eksi çıktığı hakkında net bir yorum yapmak mümkün değildir. Bununla birlikte, böyle bir sonuç çıkabilmesi için ya yıllara yaygın inşaat maliyetlerinin dönen varlıklar tutarından ya da yıllara yaygın inşaat hakediş gelirlerinin kısa vadeli borçlardan yüksek olması gerekmektedir. Ancak, yukarıda açıklandığı üzere muhasebe tekniği açısından ve matematiksel olarak böyle bir durum mümkün değildir.

Karara konu olaydaki sonuç, isteklinin bilanço bilgilerinin yanlış olduğunu göstermektedir. Ancak kararda bu husus irdelenmemiş ve eksi çıkan cari oran doğru olduğu kabulüyle hüküm tesis edilmiştir.

Sonuç olarak, cari oranın yıllara yaygın inşaat maliyetleri ve yıllara yaygın inşaat hakediş gelirleri nedeni ile eksi çıkması mümkün değildir. Bu şekilde sonuç veren bir bilanço, hatalı veriler içeriyor demektir.